توسعه ی اجتماعی روندی است که در اثر ساماندهی روابط اجتماعی و شکل گیری روابطی مبتنی بر تفاهم، همبستگی و همساز صورت می پذیرد. اما تحقق آن، نیازمند ابزارهایی است که به صورت کوتاه به آن می پردازیم. در اینکه چگونه می توان تفاهم، همبستگی و هم افزایی را شکل داد، ابزار و پیش نیازهایی می طلبد که تحقق آنها با دشواری مواجه است. ضمن اینکه وضعیت اجتمای امروزی نیز از نظر این سه عنصر ذکر شده، چندان مطلوب نیست. تفاهم، یعنی روابط مبتنی بر درک متقابل. در شرایطی که امروز شاهد آنیم وضعیت گفت وگوهای مانوس بین شهروندان وجود ندارد و شیوه ی شکل گیری شهر، مهاجرتهای متوالی در قرن اخیر و مشکلاتی که فرایند شکل گیری کنش شهروندی آنهاست، از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست.
همبستگی نیز مشتقی از تفاهم است، که می تواند به شکل گیری روابط سازمان یافته ای که برای گرداندن شهر ضرورت دارد، منتهی شود. اما اغلب فرایندهای شهروندی به جای اینکه متکی بر تولید که عنصر اصلی زندگی شهروندی است، باشد؛ در اثر بلوکه شدن شهروندی سالم و پایدار، به صورت خرده فرهنگ های روستایی ماآب و مشکلات متنوع آن دیده می شود. وقتی نتوان در نظام شهری اصنافی برآمده از همسازی و شیوه ی تعیین دموکراتیک از گروه های مختلف شغلی شکل داد، در واقع روند شکل گیری جامعه ای مبتنی بر تقسیم کار و همسازی های برآمده از آنچه در قالب درون اصناف و چه در میان اصناف مختلف، متوقف شده؛ و جای خود را به برآیندی از خرده فرهنگ ها و نظم ناشی از تجربه های پیش از زیست شهری مدرن می دهد. از همین روست که نگارنده در یادداشت های متعدد از شهری چون اهواز، بعنوان کلان روستای ولنگ و واز نام برده است.
باید بپذیریم که دریچهی شکل گیری تفاهم، گفت وگو است؛ آن هم گفت وگویی که کار، نظم زندگی و بهزیستی را محور اصلی خود قرار دهد. در این صورت، می توان به تدریج بر موانعی که به شکل های مختلفی بر سر راه تفاهم و همدلی ایجاد می شود، غلبه کرد. البته شکل گیری گفت وگو، نیازمند توجه عمیق همهگان به این موضوع است. گفت وگو می تواند در تمام رده های اجتماعی شکل گیرد و برای مردم مکان های مانوس با گفت وگو را در محیط های شهری شکل دهد. اما جامعه ی ما به شدت از گفت وگو می گریزد و بر تکروی و خودمداری متکی است.
لذا آنچه ضرورت دارد، گفت وگو برای راه اندازی گفت وگو است؛ و این مساله باید به یکی از محورهای اصلی دغدغه های کنشگرانی تبدیل شود که به توسعهی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و اقتصادی استان خوزستان می اندیشند.
لذا گفت وگو، آن هم در این موارد، می تواند به تدریج راهکارهای مثبتی که برای خلق نظم پایدار شهری، با شهروندانی خلاق و همدل ضروری است، پیش روی مردمان قرار دهد.
به این منظور، هر قدر نشست ها، هم اندیشی ها، مناسبت ها و برنامه های علمی و ترویجی در خصوص توسعهی اجتماعی و اصلاح فرهنگ توسعه اجرا شود، همان قدر با محوریت بخشیدن به موضوعاتی چون توسعه اجتماعی، تفاهم و فرهنگهای همساز، به تدریج بر این موانع غلبه خواهیم کرد؛ و میتوان چشم اندازهای روشنی را برای این دیار پیش بینی کنیم.