امیدواری محتاطانه و فرصتی برای ترمیم بی اعتمادی ها

در روزهای اخیر، درباره مدیریت همه گیری کووید۱۹ خبرهای امیدوارکننده ای می شنویم. میزان واردات واکسن به شکل معناداری افزایش پیدا کرده، رئیس جمهور برای واکسیناسیون روزانه به عنوان هدفی که باید حاصل شود، تعداد دو میلیون نفر را اعلام کرده، ساعات انجام واکسیناسیون افزایش پیدا کرده و مراکزی به شکل شبانه روزی واکسیناسیون را انجام می دهند و آمار واکسیناسیون انجام شده در ایران به حدود یک و نیم میلیون دز در روز افزایش پیدا کرده است. اینها همان انتظاراتی است که مردم، سازمان نظام پزشکی و گروه ها و انجمن های علمی از دولت و حاکمیت داشتند و بارها و بارها به شکل های مختلف این درخواست را تکرار کرده و هشدار داده بودند که هر گونه تعلل در واکسیناسیون به معنای ازدست رفتن جان های عزیز بسیار خواهد بود و بار عاطفی و اقتصادی فاجعه باری را بر خانواده ها و کل جامعه تحمیل خواهد کرد و موکول کردن این کار مهم به تولید واکسن داخلی به هیچ وجه و با هیچ منطقی پذیرفتنی نیست. متاسفانه تا پایان دولت قبل همچنان این درخواست ها بی جواب می ماند و فقط هر بار مسئولان با ذکر فتوحات غیرواقعی، از موفقیت هایی می گفتند که ریشه در واقعیت نداشت. آنچه واقعی بود و صاحب نظران و مردم می دیدند، بالا رفتن آمار مرگ ومیر و ابتلا و خیز برداشتن و فرونشستن موج های همه گیری بود که بر اثر سیر طبیعی اپیدمی و محدودیت های پراکنده، موردی و موقتی رخ می داد و مردم مقهور این امواج مدیریت نشده بودند. این در حالی بود که به گفته تمام صاحب نظران، با در دسترس قرار گرفتن واکسن های موثر، مهم ترین حلقه از زنجیره کنترل همه گیری، واکسیناسیون عمومی و پرسرعت است که تا همین روزهای اخیر وضعیتی امیدوارکننده نداشت. آمار روزهای اخیر در زمینه واکسیناسیون امیدوارکننده است. اگر روال فعلی واکسیناسیون با همین روند و سرعت ادامه پیدا کند، می توان امیدوار بود در مدت زمانی قابل قبول، امکان واکسیناسیون با پوشش کل جمعیت ایجاد شود. البته این امیدواری همچنان باید محتاطانه باشد. اول به این دلیل که تا زمانی که پوشش واکسیناسیون کل جمعیت را در بر نگیرد، نمی توان از کنترل همه گیری صحبت کرد. با توجه به سرایت پذیری بالاتر برخی واریانت های جدید کروناویروس، دیگر واکسیناسیون ۷۰ و۸۰ درصد باعث کنترل همه گیری نمی شود و باید پوشش همگانی جمعیت هدف قرار داده شود؛ یعنی حتی اگر درصدی از جمعیت (حتی اقلیت) از واکسن زدن اجتناب کنند، همچنان گردش ویروس در جمعیت پایدار خواهد ماند و نمی توان از کنترل و مهار همه گیری صحبت کرد. بنابراین با توجه به مقاومت های برخی گروه ها در برابر واکسیناسیون، این امر بسیار اهمیت پیدا می کند که از همین حالا تمام گروه ها و افراد تاثیرگذار برای رفع این مقاومت ها تمام تلاش خود را به کار بگیرند. دادن اطلاعات علمی صحیح از سوی متخصصان، رفع شبهه های غیرعلمی ایجادشده از سوی برخی افراد و تریبون ها، استفاده از تمام ظرفیت گروه های مرجع برای همراهی مردم در این امر خطیر را می طلبد. موضوع دیگری که باعث می شود امیدواری فعلی محتاطانه باشد، این است که همچنان از مدت ایمنی بخشی واکسن ها اطلاع قطعی وجود ندارد و نیز احتمال موثرنبودن واکسن در واریانت های جهش یافته ویروس در آینده را باید در نظر داشت؛ یعنی ممکن است حتی بعد از دو نوبت واکسیناسیون فعلی، همچنان نیاز به تکرار واکسیناسیون در دوره های زمانی خاصی وجود داشته باشد. پس چیزی که فعلا می دانیم، این است که روند فعلی می تواند میزان ابتلا، بستری و مرگ ناشی از کووید۱۹ را کاهش بدهد، اما همچنان عدم قطعیت درباره آینده این همه گیری وجود دارد. با تامل در شرایط فعلی همه گیری می توان دغدغه ها و نگرانی های دیگری نیز داشت و در شرایط فعلی، حتما در کنار «امیدواری» قید «محتاطانه» را نیز قرار داد. تا زمانی که وضع آینده این همه گیری معلوم و سبک زندگی جدید پسا کووید انسان ها مستقر شود، باید از اینکه دل به سراب های امیدوارکننده و شاید موقت بدهیم، به ترکیبی از واکسیناسیون، رعایت احتیاط ها و مراقبت های بهداشتی، مراقبت از خود در برابر تبعات سبک زندگی فعلی بر سلامت روان خود و نیز صبر و خلاقیت برای تاب آوردن این دوران گذار سخت و طولانی ادامه بدهیم. از سوی دیگر، افزایش واردات واکسن و میزان واکسیناسیون فرصتی را فراهم می کند تا آسیبی را که عملکرد قبلی مدیریت همه گیری در اعتماد عمومی نسبت به توان دولت در این زمینه ایجاد کرده است، ترمیم کند. مشاهده این تغییر مثبت از سوی جامعه، بدون وجود شفافیت درباره دلیل آن، فضا را برای گمانه زنی هایی فراهم می کند که خود آسیب زاست. ادامه این فضای نامعلوم هم می تواند باعث پروبال دادن به حدس هایی شود که موجب تضعیف بیشتر اعتماد عمومی نسبت به مدیریت همه گیری می شود و هم اینکه موجب عدم اطمینان به تداوم شرایط فعلی و بیم از تکرار همان شرایط قبلی می شود. بدون آنکه جامعه برای این سوال پاسخی داشته باشد که چرا وضعیت واکسیناسیون بهتر شد، نمی تواند اطمینان کافی داشته باشد که این شرایط دوام خواهد داشت و شاید به همان دلایل که جامعه از آن بی اطلاع است، دوباره وضعیت، این بار در جهت منفی تغییر کند. الان که این تغییرات مثبت ایجاد شده، بهترین فرصت است برای اینکه حاکمیت و سیستم مدیریت همه گیری کووید، دلایل واقعی این تغییر را با شفافیت و روشن به مردم اطلاع بدهند. فارغ از دلایلش، انجام این کار باعث ارتقای اعتماد جامعه خواهد شد و غفلت از آن، همچنان هسته ای برای بدبینی و بی اعتمادی باقی می گذارد. امیدوارم هم روند مثبتی که در کنترل همه گیری شروع شده تداوم داشته باشد و باز هم بهتر بشود و هم این فرصت خوب برای تقویت اعتماد عمومی و ارتقای سرمایه اجتماعی از دست نرود.