با گذشت سه روز از وقوع سیل در استان فارس و جان باختن 22 هموطن، اخبار روزهای گذشته هم حکایت از سیلابی شدن بارش های اخیر در استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان و احتمال بالای وقوع سیل در استان های بوشهر و چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد داشت که به همین دلیل، در هر 5 استان، نیروهای امدادی در وضع آماده باش قرار گرفته اند و مناطق پرخطر و حریم های با احتمال بالای غرق شدن در سیلاب از گردشگر و حضور بومیان و گردشگران تخلیه شده است. تا عصر دیروز، غیر از 22 هموطنی که در سیل استهبان جان خود را از دست دادند، فوت دو کودک هم در بشاگرد هرمزگان گزارش شد چنانکه طبق اعلام بخشدار گوهران بشاگرد، این کودکان، دو دختربچه 8 و 14 ساله از روستای پوسمن بودند که غروب دوشنبه در پی ورود به رودخانه پایین دست سد، غرق شدند.

سیل در جنوب سیستان و بلوچستان به دنبال بارش های «مونسون» رخ داد و طبق آخرین گزارش ها از میزان خسارات و تلفات در این استان شرقی، علاوه بر جاری شدن سیلاب در ۸ شهرستان و مسدود شدن بسیاری از راه های جنوب استان و قطع برق برخی مناطق، وقوع آبگرفتگی، وقوع سیلاب و آبگرفتگی در ۳۵ روستای شهرستان های سرباز، نیکشهر، ایرانشهر، سیب و سوران، دلگان، فنوج، سراوان و خاش و آسیب دیدگی و نیاز به امداد و اسکان بیش از ۴۰۰ هموطن سیل زده، جاری شدن روان آب و طغیان رودخانه کاجو و قطع راه های ارتباطی ۳۳ روستای بالادست و پایین دست رودخانه به سمت مرکز شهرستان قصرقند، از دیگر خسارات بارش های «مونسون» در استان سیستان و بلوچستان بود ضمن آنکه طبق گفته رییس پلیس راه جنوب استان سیستان و بلوچستان، محور های ایرانشهر به مهرستان، محور فنوج به اسپکه، محور قصرقند به نیکشهر، مسیرهای خاش به سوران، محور دلگان به زهکلوت و ایرانشهر هم به علت سیلابی شدن مسیرها و تخریب بستر راه در محل تعدادی از آبنماها مسدود شد.

کل کشور در خطر سیل و سیلاب

سازمان هواشناسی کل کشور از ابتدای این هفته هشدارهای متعدد قرمز رنگ درباره خطر سیلابی شدن برخی محورها و جاری شدن روان آب ها به دنبال بارش های موسمی در نیمه شرقی کشور داشت و روز دوشنبه هم هشدار نارنجی برای استان تهران صادر شد و مدیرکل مدیریت بحران استانداری تهران از مردم خواست که با توجه به احتمال بالا آمدن آب رودخانه ها، جاری شدن روان آب در مسیل ها و آبگرفتگی معابر و مخاطرات ناشی از رعد و برق و بارش تگرگ و وزش باد شدید تا خیلی شدید و وقوع صاعقه در ارتفاعات، طی روزهای آتی و حداقل تا اواخر وقت جمعه ۷ مرداد ماه، از توقف در حاشیه رودخانه ها و کوهنوردی خودداری کرده و با توجه به احتمال سقوط اجسام و تابلوهای تبلیغاتی، از توقف و پارک خودرو در اطراف درختان و ساختمان های نیمه کاره هم خودداری کنند.

پرآسیب ترین تغییرات جوی طی روزهای آتی در سراسر کشور

طبق اعلام سازمان هواشناسی، در روزهای آینده کل کشور گرفتار خیزش گردوخاک، کاهش شدید شعاع دید، کاهش کیفیت هوا، احتمال شکستن درختان کهنسال، احتمال خسارت به تاسیسات حساس به گردوخاک و صنعت کشاورزی، تاخیر یا احتمال لغو پروازها، وقوع سیل و جاری شدن سیلاب خواهد شد. طبق این هشدارها، حتی سواحل جنوب و شمال کشور هم در معرض این نوسانات جوی قرار می گیرند چنانکه طبق اعلام سازمان هواشناسی، ارتفاع موج در خلیج فارس و دریای عمان به ۱٫۵ تا ۲٫۵ متر و در دریای خزر به ۱٫۲ متر تا ۲ متر خواهد رسید. استان های سمنان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، اصفهان، سیستان و بلوچستان، تهران، البرز، ایلام، کرمانشاه، خوزستان، بوشهر، خراسان شمالی، قم، مرکزی، قزوین، لرستان، فارس، آذربایجان غربی، کردستان، گیلان، هرمزگان، بوشهر، مازندران، گلستان و کرمان هم طی روزهای آتی و تا پایان هفته، بیشترین مخاطرات و خسارت ها بر اثر وزش باد شدید و انواع ناآرامی های جوی را خواهند داشت چنانکه در برخی استان ها خطر وقوع سیل و جاری شدن سیلاب پررنگ است و در برخی دیگر خیزش شدید خاک و وزش باد بسیار شدید می تواند حادثه ساز شود.

طبق اعلام معاون اداره کل شیلات سیستان و بلوچستان، با توجه به صدور هشدار قرمز سازمان هواشناسی درباره بارش و رگبار و رعدوبرق و افزایش ارتفاع موج بین ۲ تا ۲٫۵ متر دردریای عمان و تنگه هرمز، نواحی ساحلی و دور از ساحل سیستان و بلوچستان و هرمزگان، اسکله های گردشگری هم برای ورود گردشگران بسته شده و تمامی فعالیت های صیادی هم تا پایان هفته لغو شده است.

هشدار قرمز رنگ، بالاترین سطح هشدار است که در آن پیش بینی می شود که یک پدیده جوی خسارت های وسیعی به دنبال داشته باشد. از این رو سازمان هواشناسی با صدور هشدار قرمز به دستگاه های مختلف اعلام می کند که وارد عمل شوند و اقداماتی را برای کاهش خسارات وقوع پدیده های جوی انجام دهند. دو روز قبل، استان تهران بابت نوسانات جوی روزهای آینده، هشدار نارنجی رنگ از سازمان هواشناسی گرفت. در هشدار نارنجی رنگ سازمان هواشناسی پیش بینی می شود که پدیده ای جوی اثرات منفی به دنبال داشته باشد و خسارت های احتمالی را سبب شود.

تابستان و سیل؟

روز ۴ مرداد سال ۱۳۶۶ را خیلی از ساکنان تهران به یاد دارند؛ روزی که با گرمای تابستانی آغاز شد اما از اولین ساعات بعدازظهر و پس از یک بارش شدید غافلگیر کننده آن هم در نیمه تابستان، سیلاب مرگباری در ارتفاعات دربند از مسیر رودخانه گلابدره به سمت میدان تجریش جاری شد که پساب و گل آب آن تا نیمه های خیابان دزاشیب و ولیعصر و نیاوران و شریعتی هم رسید. به دلیل غافلگیر شدن شهروندان با وقوع سیل آن هم در ساعت اوج تردد و کسب و کار در میدان تجریش و تکیه بزرگ و زیرگذرهای دو سمت میدان که دیوار به دیوار، حجره های کوچک عرضه پوشاک و مایحتاج ضروری بود، تعداد جانباختگان بسیار بالا بود چنانکه امروز گفته می شود حدود ۳۰۰ نفر در این حادثه تلخ جان خود را از دست دادند. یکی از دلایل مهم بالا بودن تعداد جانباختگان البته رها شدن کابل های برق در سیلاب بود که تعدادی از هموطنان هم به دلیل برق گرفتگی جان خود را از دست دادند.  مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی با محور آسیب شناسی وقوع سیل در ایران نوشته است: «اگرچه ایران به دلیل ویژگی های جغرافیایی، اقلیمی و ریخت شناسی منابع آب و خاک به عنوان یک سرزمین نیمه خشک در بخش عمده ای از فلات ایران شناخته شده، اما از سوی دیگر به علت تنوع سرزمینی و اقلیمی و نیز شرایط حاکم بر شیوه توسعه جاری و حاکم، در همین دوران همواره با بروز حوادث متعدد طبیعی و به ویژه طغیان و جریان نابهنگام آب های سطحی در بسیاری از مناطق کشور، صرف نظر از شرایط متنوع جغرافیایی خود در چالش بوده که از مهم ترین دلایل آنها افت شدید سطح ایستایی آب های زیرزمینی، فرونشست زمین، بروز پدیده فرو چاله ها، ناپایداری و فرسایش خاک و به ویژه گسیل ذرات ناپایدار خاک از مناطق مستعد فرسایش پذیری یا همان توفان های گرد و غباری است.توجه نکردن به ظرفیت مهم ترین تالاب های کشور به عنوان کاهنده شدت سیلاب و پذیرنده سرریز آب رودخانه ها و روان آب های سطحی در کشور (تالاب های هورالعظیم، شادگان، بامدژ، بختگان و…) در سالیان گذشته، علاوه بر تاثیر بر تشدید سیلاب ها، منجر به کاهش پهنه آبی تالاب ها و افزایش سطح در معرض فرسایش و گسیل ریزگردها شده است.تغییر کاربری بستر و حریم منابع مهم آبی موجب شکنندگی بافت خاک و ناپایداری بافت خاک شده و هم موجب کاهش قدرت و توان پذیری مازاد آب های ناشی از بارش به دلیل وجود موانع فیزیکی و مستحدثات سر راهی شده است. احداث پرورش ماهی و کشاورزی در بستر رودخانه ها یا حریم مستقیم آنها از دیگر مصادیقی است که منجر به افزایش خسارت های اقتصادی و اجتماعی شده است.تغییر ریخت شناسی و شرایط پوشش گیاهی با افزایش غیرمنطقی پهنه های تخصیصی به کشاورزی و دامداری متمرکز و به ویژه در مناطق دارای خاک های سبک ناپایدار و در شیب های زیاد که علاوه بر کاهش ظرفیت خاک ها در جذب، به دام اندازی و نفوذ طبیعی آب به سفره های آب زیرزمینی، از یک سو موجب کاهش زمان آب دوی (حرکت آب در سطح زمین) و در نتیجه کاهش زمان مورد نیاز برای تجمیع آب ها در پایین دست و خط القعرها شده است. از مصادیق این امر چرای بی رویه دام و کنترل نکردن بهره برداری از مراتع و اجرا نکردن طرح های تجمیع عشایر است که آسیب شدید به پوشش گیاهی مناطق جنگلی حوضه زاگرس و جلگه ای وارد کرده است. انجام ندادن عملیات آبخیزداری در حوضه های بالادست مهم ترین سدهای کشور، به رغم تاکید تمام مطالعات فنی و مهندسی و منابع طبیعی بر آبخیزداری گسترده و حفاظت منابع آب و خاک در بالادست سدها، عدم توفیق در انجام آبخیزداری در حوضه های بالادست موجب افزایش رسوب گذاری مسیرهای آب گذری شده و علاوه بر کاهش ظرفیت مفید سدهای مهم کشور با انباشت رسوبات در مخازن سدها و نیز کاهش عمق مفید مسیرهای آب گذری، ظرفیت منابع و سازه های آبی برای انتقال مازاد آب های ناشی از روان آب ها و در نتیجه افزایش شدت سیلاب ها شده است.»

  • نویسنده : صدای هم وطن