ناجا به فراجا تغییر نام داد؛ این خبری است که روز گذشته تعداد زیادی از خبرگزاری ها منتشر کردند و بسیاری آن را یک «تغییر» نام نامیدند. اما آیا این تنها تغییر در چند حرف از یک عنوان سازمانی است؟ آنچه مرور اخبار و بررسی اظهارنظر فرماندهان نیروی انتظامی نشان می دهد، تصویری فراتر از یک تغییر عنوان را به ما نشان می دهد. از مدت ها پیش خبرهایی درخصوص تغییر ساختار نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران یا همان ناجا مطرح بود. از خلال گفت وگوها و اظهار نظرهای فرماندهان انتظامی کشور می شد فهمید که این تغییر ساختار قرار است این نیرو را مانند ارتش و سپاه به جایگاه فرماندهی کل برساند. میانه آذرماه سال گذشته بود که برخی خبرگزاری ها خبر دادند فرمانده کل قوا با کلیات طرح تغییر ساختار که پیگیری های اولیه آن را ستاد کل نیروهای مسلح انجام داده موافقت کرده و تقریبا شش ماه پس از آن، روز گذشته به صورت رسمی اعلام شد که نیروی ناجا به فراجا ارتقا پیدا کرده است.

روز گذشته سخنگوی انتظامی کل کشور از جایگزین شدن کلمه «فراجا» به جای کلمه «ناجا» خبر داد. سردار مهدی حاجیان همچنین از تغییر ساختار پلیس کشور در جریان این تغییرات خبر داد و گفت: «با توجه به تغییر ساختار پلیس و اضافه شدن سازمان ها و تغییرات در برخی معاونت ها، لازم بود کلمه ناجا هم تغییر یابد. سال گذشته سردار ایوب سلیمانی، معاون طرح و برنامه و بودجه ستاد کل نیرو های مسلح که از طراحان اصلی این طرح بوده است از ۱۶ تغییر اساسی خبر داده بود». «ناجا» یعنی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران؛ بنابراین، با توجه به اینکه پلیس از نیرو بودن، تبدیل به فرماندهی کل شده است، کلمه «فراجا» یعنی فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، جایگزین کلمه «ناجا» شده است. مهدی حاجیان در این خصوص می گوید: «این ارتقا در پلیس های تخصصی هم اتفاق افتاده و سازمان اطلاعات فرماندهی انتظامی کل کشور تشکیل شد که وظیفه امنیت داخلی را بر عهده دارد؛ همچنین تغییراتی در معاونت اجتماعی ایجاد و به معاونت فرهنگی-اجتماعی تغییر پیدا کرد. برخی از پلیس های تخصصی نیز ارتقای جایگاه پیدا کرده و در برخی از استان ها نیز ارتقای جایگاه پیدا کرده اند و آثار این تغییرات را در خدماتی که به مردم ارائه می شود خواهیم دید». یکی از مهم ترین دستاوردهای این تغییر ساختار برای پلیس ایران این است که آنها را هم رده دو نیروی نظامی مهم کشور تعریف می کند. تا پیش از این تغییرات، به دلیل آنکه ناجا به عنوان یک نیروی انتظام بخش تعریف می شد، جایگاه سازمانی پایین تری نسبت به ارتش و سپاه داشت؛ اما اکنون با تبدیل شدنش به فرماندهی کل در جایی هم رده ارتش و سپاه پاسداران قرار خواهد گرفت. به این ترتیب فرمانده نیروی انتظامی هم رده فرماندهان ارتش و سپاه خواهد بود. همچنین در مقایسه با مناصب کشوری فرماندهان نیروی انتظامی تا پیش از این هم رده وزرای کابینه ها بودند اما حالا و با این ارتقا آنها هم رده معاون اول رئیس جمهور خواهند بود.

آن چنان که تاکنون معلوم شده، بر اثر این تغییر ساختار بسیاری از معاونت ها به سازمان تبدیل می شوند. یکی از مهم ترین هایش «معاونت اطلاعات ناجا» است که قرار است به سازمان اطلاعاتی ناجا تبدیل شود. به این ترتیب در کنار وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه یک سازمان اطلاعاتی دیگر در کشور متولد می شود. این احتمالا بحث برانگیزترین بخش طرح تحول ساختار ناجا است؛ چراکه تا پیش از این وجود دو سازمان وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه در برخی موارد موجب موازی کاری هایی شده بود، تا جایی که محمود علوی، وزیر پیشین اطلاعات، در یک برنامه تلویزیونی گفته بود حاضر است اختیارات وزارت اطلاعات را به اطلاعات سپاه واگذار کند. همچنین علی مطهری، نماینده سابق مجلس هم در سال ۱۳۹۶ و در جریان رای اعتماد به محمود علوی، وزیر اطلاعات دولت دوم حسن روحانی، تلویحا به موازی کاری میان وزارت اطلاعات و نهاد دیگر اشاره کرده بود و از او خواسته بود با «صراحت و صلابت» از اختیارات و حقوق این وزارتخانه دفاع کند. به هر روی به نظر می رسد ظهور یک سازمان سوم اطلاعاتی در کشور همان مسیری را که دو سازمان قبلی برای رسیدن به نقطه نظر مشترک طی کردند، در پیش دارد و احتمالا شاهد اختلاف نظرها و موازی کاری هایی در این مسیر خواهیم بود. اکنون و در تغییر ساختار جدید پلیس اطلاعات و امنیت عمومی نیروی انتظامی به دو مجموعه «سازمان اطلاعات» و «پلیس امنیت عمومی» تبدیل شده و دانشگاه علوم انتظامی امین به دو دانشگاه جامع تحصیلات تکمیلی و دانشگاه تربیت افسری و تربیت پلیس و همچنین معاونت علوم، تحقیقات و فناوری و دفتر همکاری های مردمی و پلیس افتخاری ایجاد می شود. همچنین در این طرح تبدیل معاونت اجتماعی نیروی انتظامی به معاونت فرهنگی -اجتماعی و ارتقای محل سازمانی فرماندهی انتظامی استان البرز و غرب تهران و ارتقای سازمانی برخی رده های دیگر دیده شده است. کلمه «نیرو» هم برداشته شده و این نیرو به عنوان «فرماندهی کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران» شناخته خواهد شد. در واقع پیش از این فرمانده ناجا که به عنوان «فرمانده نیروی انتظامی» معرفی می شد، از این به بعد «فرمانده کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران» خواهد بود. پیش از این سردار حاجیان در توضیح تغییرات در ساختار ناجا از ایجاد سازمان اطلاعات و دانشگاه جامع خبر داده و تاکید کرده بود: ایجاد دانشگاه جامع با هدف توسعه دانشی و حرفه گرایی در پلیس صورت گرفت. سخنگوی انتظامی کل کشور، با اشاره به ارتقای پلیس بین الملل در طرح تغییر ساختار ناجا گفت: به دلیل بحث توسعه دیپلماسی پلیسی، جایگاه سازمانی اینترپل ارتقا یافته است. وی در ادامه تغییر معاونت اجتماعی به معاونت فرهنگی- اجتماعی را در راستای نگاه فرهنگی پلیس دانست.

آذرماه سال گذشته سرلشکر محمد باقری در مراسم رونمایی طرح جامع ساختار و سازمان فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، این طرح را مبدا تحول و نقطه عطفی برای امنیت بیشتر و خدمت به مردم دانست و اظهار کرد: طرح جامع ساختار فرماندهی کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران در سالیان طولانی توسط ستاد کل نیروهای مسلح و ستاد انتظامی و درباره دستاوردها و مولفه های تحولی، پیامدها و بازخوردهای آن ارزیابی دقیق شد که در نهایت این طرح جامع تدوین و تقدیم فرماندهی معظم کل قوا (مدظله العالی) به منظور تصویب قرار گرفت که معظم له با طرح تحولی و ارتقای ناجا موافقت کردند. رئیس ستاد کل نیروهای مسلح با بیان اینکه ماموریت انتظامی کشور متنوع، سنگین و چندجانبه است، خاطرنشان کرد: انتظارات از انتظامی کل کشور فوق العاده بالا و انتظامی کل کشور در مقایسه با سایر نیروهای مسلح دارای گستردگی مفهومی، موضوعی، مصداقی و جغرافیایی است و در تمام شئون زندگی مردم نقش و حضور دارد و این نقش، حضور و مسئولیت ملموس است. وی با تاکید بر حمایت های همه جانبه از انتظامی کل کشور متذکر شد: حمایت و پشتیبانی از انتظامی، وظیفه همه ما در ستاد کل و سایر سازمان های نیروهای مسلح است تا درخت تنومند انتظامی را که یک بار دیگر به روز شده، در مسیر رشد و تعالی روزافزون قرار دهیم و از میوه و ثمرات ارزشمند آن به نفع کشور بهره ببریم. باقری عنوان کرد: مردم عزیز ما مستحق بهترین امنیت، آرامش، نظم و انضباط و دریافت خدمات انتظامی سریع برای زندگی بهتر در سراسر کشور هستند و ان شاء الله با تلاش انتظامی در این مسیر، رشد و پیشرفت چشمگیری خواهیم داشت. سردار حسین اشتری، فرمانده کل انتظامی کشور نیز در این آیین رونمایی با بیان اینکه تصویب طرح جامع ساختار و سازمان فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، یک رخداد مهم در تاریخ انتظامی کشور است، خاطرنشان کرد: طرح جامع ساختار و سازمان فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، نقطه عطفی برای انتظامی کشور و بیانگر توسعه امنیت و خدمات دهی به مردم است. فرمانده کل انتظامی کشور یادآور شد: به برکت تصویب این طرح توسط فرمانده معظم کل قوا (مدظله العالی) و ابلاغ ستاد کل نیروهای مسلح، مسیر رشد و حرکت انتظامی را شتابان خواهیم کرد و قطعا شاهد تحول در امنیت و خدمات رسانی به مردم خواهیم بود. وی افزود: این رویداد تحولی و ارتقای ساختاری گامی به سوی حرفه ای ترشدن، هوشمندی، چابک سازی پلیس، تربیت افسران حرفه ای و دانش پایه و توسعه دیپلماسی پلیسی به منظور تقویت بیش از پیش نظم و امنیت در جامعه و توسعه خدمت به مردم است.

مرتضی طلایی که از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ فرمانده انتظامی تهران بزرگ بوده است، با اشاره به تغییر ساختار ناجا به فرماندهی کل نیروی انتظامی گفت: این اقدامات را باید به فال نیک گرفت. بسیار به موقع بوده است و از نظر من این اقدام در جهت تقویت ساختار ناجاست.  این اقدام پیامدهای مثبتی در کارکرد سازمان دارد و تبدیل شدن به فرماندهی کل یک گام به سمت تقویت و ارتقا برداشتن است. وقتی شما از نظر رده ای پایین باشید باید از دستورات کارشناس ارشد تبعیت کنید اما اگر به شما جایگاه کارشناس ارشدی را بدهند به طور طبیعی کارکرد شما هم بالاتر می رود؛ این اتفاق زمانی رخ می دهد که شما به یک بلوغ و رشد رسیده باشید. در واقع مجموعه ناجا به آن رشد و بلوغ رسیده است که الان بخواهد به یک فرماندهی کل تبدیل شود.رئیس پلیس اسبق تهران بزرگ گفت: البته زودتر از این تاریخ هم این اتفاق می توانست برای ناجا رقم بخورد؛ چراکه ناجا سال هاست به این بلوغ و شایستگی رسیده و همچنین به سطحی از توانمندی دست پیدا کرده است که امروز می تواند وظایفی را که بر عهده دارد، به سرانجام برساند. وی گفت: تنوع ماموریت های ناجا به نوعی تمام نیروهای مسلح را دربرمی گیرد. ناجا درون خود نیروی دریایی، زمینی، هوایی، مرزبانی و تمام نیروهای تخصصی سایر نیروهای مسلح را با کارکرد امنیت داخلی کشور دارد. طلایی بیان کرد: تنوع و تکثر ماموریت های نیروی انتظامی به حدی گسترده و متنوع و فراگیر است که باید تمام مرزهای جغرافیایی زمینی، هوایی و دریایی کشور را تحت نظارت قرار دهد و فرق ناجا با نیروهای مسلح هم در این است که نیروی انتظامی آنلاین و لحظه ای در حال عملیات است. فرمانده انتظامی اسبق تهران بزرگ اظهار کرد: ناجا در مرزهای داخلی باید لحظه ای و آنلاین در میدان باشد، چون ما در داخل کشور حریف داریم و حریف هم متهمان، مجرمان و تبهکاران هستند. این ارتقای جایگاه از درون افزایش روحیه نیروها و از بیرون هم ناجا را در تراز سایر نیروهای مسلح قرار می دهد. طلایی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا با تغییر ساختار در نیروی انتظامی این فرماندهی از نظارت وزیر کشور خارج می شود، گفت: تراز وزارت کشور در حد سایر وزارتخانه ها نیست و به همین دلیل پس از تغییر ساختار در ناجا مشکلی از لحاظ نظارت وزیر کشور که از طرف مقام معظم رهبری به آن تفویض اختیار شده است، پیش نمی آید. به گفته طلایی بخشی از ماموریت های نیروی انتظامی در واقع صفر تا صد آن در تعامل با دولت است و تغییر در ساختار نیروی انتظامی را می توان به نحوی کمک به دولت در اهدافش دانست. وی در پایان با اشاره به اینکه تغییرات در ناجا داخلی است و قرار نیست از بیرون تغییر خاصی در ماموریت های نیروی انتظامی ایجاد شود، گفت: به نظر بنده مردم در فرماندهی های استانی تغییری را مشاهده نمی کنند. در واقع هر اتفاقی رخ دهد درون ناجاست و نمود بیرونی ندارد.