همه ساله خصوصا با شروع فصل گرما طغیان بیماری های منتقله از آب در کشور گزارش می شود. یکی از دلایل اصلی بروز این طغیان ها، عدم دسترسی به آب سالم و دفع غیربهداشتی فاضلاب است. به دلیل آلودگی آب شاهد بروز طغیان و همه گیری های منتقله از آب هستیم که باعث تحمیل هزینه های گزاف به سیستم بهداشتی و درمانی کشور می شود. این روزها با بحران کم آبی و بی آبی در استان های خوزستان و سیستان و بلوچستان مواجه هستیم و دستگاه های ذی ربط در حوزه تامین آب در پی چاره جویی برای حل مشکلات مذکور هستند. در وضعیت اضطراری فعلی، تمرکز کمک ها ارسال آب آشامیدنی به صورت تجاری و فله است و در گام بعدی مطالعات و برنامه ریزی برای بازسازی و نوسازی شبکه آب رسانی است، اما در این میان موضوع مورد غفلت و فراموشی، راهکار و سازوکار نوین برای بهبود و ارتقای الگوی مصرف آب آشامیدنی و سطح سالم سازی آن است. در این زمینه اداره بهداشت آب و فاضلاب وزارت بهداشت دستورالعمل هایی برای سالم سازی و پایش بیماری های آب و فاضلاب در مناطق شهری و روستایی دارد که صرفا از روش های توزیع پرکلرین جهت تهیه کلر یک درصد (کلر مادر) در مناطق روستایی و در شبکه آب رسانی شهری نیز آزمون سنجش کلر باقی مانده بر اساس استاندارد ملی (۱۰۵۳) انجام می شود و در مناطق روستایی نیز بر اساس استاندارد ملی (۴۲۰۸) آب آشامیدنی از نظر باکتریولوژیکی مورد آزمایش قرار می گیرد. اداره بهداشت آب و فاضلاب نقش نظارت عالی بر این موضوع را داشته و مستمرا در حال پایش آب در کشور است و بر مبنای اسناد دستورالعمل برنامه ایمنی آب آشامیدنی (W S P) سازمان جهانی بهداشت، وضعیت سطح سلامت آب و نتایج میکروبی آب در دوره های زمانی درباره درصد مطلوبیت باکتری کلیفرم گرماپای یا اشیرشیاکلی مورد بررسی قرار می گیرد. تنها ماده مصرفی رایج در کشور جهت سالم سازی آب که توسط سازمان های آب و فاضلاب شهری و روستایی استفاده می شود، کلر است که با توجه به کاربرد و اثرات این ماده، مخاطرات و سمیت و واکنش های آن در PH آب و ایجاد حساسیت های فیزیولوژیکی در زیست انسانی و جانوری بر عالمان علم شیمی و صنعت آب پوشیده نیست. با دستورالعمل ابلاغی به خانه های بهداشت روستایی مبنی بر ترویج و آموزش مصرف کلر در آب جهت سالم سازی، به دلیل تغییر در طعم، بو و مزه آب، بعضا مورد استقبال جوامع روستایی قرار نمی گیرد. وضعیت آب در خوزستان و سیستان و بلوچستان دارای مشکلات ساختاری و زیربنایی است و به گفته مسئولان وزارت بهداشت، هنوز گواهینامه های برنامه ایمنی آب در این استان ها دریافت نشده است و در این برنامه سازمان های مرتبط نظیر وزارت نیرو، وزارت کشور، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت صمت و وزارت نفت دخیل هستند و می بایست در مشکلات آبی استان های مذکور ورود جدی کنند. شبکه توزیع ناهماهنگ، کیفیت تصفیه خانه ها، منابع آب، زیرساخت، عدم جمع آوری و تصفیه مناسب فاضلاب و عدم دسترسی ایمن و پایدار به آب آشامیدنی از مشکلات عمده در این استان هاست. شاخص استاندارد کیفیت ایمنی میکروبی آب باید بالای ۹۵ تا ۹۹ درصد باشد که مورد قبول دستورالعمل های آب آشامیدنی سالم از همه جهات عوامل بیماری زای میکروبی است که این عدد در دو استان مذکور پایین تر است.

کلرین دی اکساید، منجی آب: این ماده به عنوان یک زیست کش سریع در ضدعفونی و گندزدایی آب از کلیه عوامل بیماری زا در کشورهای توسعه یافته به عنوان جایگزین کلر، فرمالین و سایر مواد در صنعت آب و فاضلاب استفاده می شود و دانش تولید آن در انحصار سه کشور دنیاست. کلرین دی اکساید یا دی اکسید کلر یک ماده غیرسمی، بی ضرر با قابلیت خوراکی است که با دامنه کاربرد گسترده در حوزه صنایع مختلف مورد گواهی و تایید سازما ن جهانی بهداشت، خواروبار و سازمان های بهداشتی و محیط زیست کشورهای توسعه یافته است و به عنوان یک جایگزین در ضدعفونی و گندزدایی آب توصیه می شود. صدها مقاله در مجلات علمی بین المللی درباره کاربرد و ویژگی های غلبه بر کلیه عوامل بیماری زای میکروبی، ویروسی و باکتری توسط دانشگاه های معتبر و سازمان های بین المللی منتشر شده است. این ماده پرکاربرد و البته بی ضرر و خوراکی بیش از چهار دهه است که در صنعت آب و فاضلاب و سایر صنایع مرتبط با آب و غذا به عنوان یک ماده موثر و سریع در ازبین بردن میکروارگانیسم ها مورد استفاده است و به دلیل شرایط تولید انحصاری و قیمت بالای آن تاکنون وارد کشور نشده است. انواع قارچ ها نظیر آسپرژیلوس که سم خطرناک آفلاتوکسین تولید می کند از تهدیدات حوزه آب و غذاست که به استناد مقالات بین المللی و آزمایشگاهی معتبر این ماده در کمترین بازه زمانی، کلونیزاسیون بیماری ها را مورد هدف قرار داده و از بین می برد. در مقطع اولیه شیوع کرونا، سازمان جهانی بهداشت با بررسی انواع مواد ضدعفونی کننده، قابلیت ویروس کشی این ماده را گواهی و جهت ضدعفونی همه سطوح و تزریق به سیستم هواسازهای آب پایه در راستای ایجاد هوای ایزوله در اماکن عمومی نظیر سالن های فرودگاه، راه آهن، مترو و… توصیه کردند. علاوه براین، قرص این ماده برای سالم سازی آب تحت هر شرایط اقلیمی که امکان دسترسی به منابع آب شرب زیرساخت نباشد، بهترین روش استحصال آب شرب ایمن است.

تولید محصول دانش بنیان ایرانی: در شرایط حساس بحران کم آبی و منابع ناسالم آب، یک شرکت دانش بنیان با گروهی از دانش آموختگان علم بیوشیمی و نانوتکنولوژی با بررسی صنعت آب و فاضلاب و کاربرد مواد شیمیایی مضر در انواع صنایع آب و غذا (مواد غذایی، کشاورزی، شیلات، دام و طیور) اقدام به تحقیق و توسعه در این حوزه کرده و توانست دانش ماده کلرین دی اکساید را که در انحصار سه کشور است، تولید و بومی سازی کند. دانش پژوهان ایرانی با بررسی و آنالیز نمونه های خارجی، در کیفیت و ترکیبات آن ارتقا و به روزرسانی بنیادین ایجاد کردند، به نحوی که محلول خارجی با قابلیت دو فاز است، نمونه ایرانی را به صورت تک فاز تولید کردند. باور دستیابی به این دانش و فناوری برای اغلب دستگاه های ذی ربط، به ویژه سازمان آب و فاضلاب سخت بود که پس از انجام آزمایش های مختلف میکروبی و باکتریولوژیکی، گواهی و تاییدیه صادر کردند. در دوران شیوع کرونا دستگاه های زیرمجموعه ستاد بحران کشور با انجام ۳۲ فقره آزمایش های دقیق نسبت به کاربرد و کارویژه این ماده در ضدعفونی و گندزدایی گواهی کرده و مقادیر بسیار زیادی برای رزمایش کرونا در کشور با وجود شرکت های بزرگ وارداتی و تولیدکننده داخلی محلول های مختلف شیمیایی و الکل پایه پیشنهاددهنده خریداری کردند. این محصول دانش بنیان که ظرفیت راهبردی دارد، در تحول نظام سلامت عمومی و صنایع آب و غذا و زیست جانوری (دام، طیور و پرورش آبزیان) و ایجاد چرخه آب و غذای سالم منشا شگفتی و تغییرات بنیادین خواهد شد.