تجاوز آشکار روسیه به اوکراین برخلاف تمامی موازین و اصول و قوانین بین المللی و پایمال کردن تمامی منشورهای بشری که جهان برای تدوین و استحکام آن، جنایات و جنگ های بسیاری را تحمل و از سر گذراند؛ و واکنش های شخصیت های سیاسی داخل کشور ما، شاید ضرورت واکاوی و بررسی نقش روسیه را در تاریخ معاصر ایران به امری قابل تامل و دیگرباره تبدیل کند!
دوران استبداد صغیر با فتح تهران توسط مشروطه خواهان به سر آمد. حکومت تزاری روسیه نخستین کشوری بود که از وقوع انقلاب مشروطه در ایران احساس نگرانی کرد و در ۲۸ آذر ماه سال ۱۲۹۰ خورشیدی، پس از اولتیماتوم روس‌ها به دولت ایران و اخراج مورگان شوستر آمریکایی (خزانه‌دار کل)، قوای نظامی اش را با لشکر کشی به تبریز و با محاصره و اشغال این شهر به ایران گسیل داشت و به کشتار آزادی خواهان و مردم عادی پرداختند.
مقاومت جانانه‌ی مردم تبریز پس از چند روز در هم شکست و روس‌ها بسیاری از وطن‌خواهان تبریزی را در روز عاشورای ۱۲۹۰ خورشیدی در تبریز اعدام کردند.
نام برخی از وطنخواهان اعدام شده که تصویر به دارآویختن آنها در اسناد و کتاب های تاریخی موجود است به قرار زیر است:

ثقه‌الاسلام
ضیاالعلما
محمدقلی خان
صادق‌الملک
حاجی قفقازی
شیخ سلیم
حسن و قدیر پسران علی موسیو

این افراد در عکس نشانه گذاری شده اند. شماره ۷ نامش حسن است، پسر ۱۸ ساله ی علی موسیو که به همراه ده‌ها وطنخواه آذری دیگر، دی ۱۲۹۰ شمسی، توسط روس‌ها در تبریز اعدام شد.

احمد کسروی در کتاب تاریخ هیجده ساله آذربایجان درباره ی این واقعه می گوید:

“هفتم نوبت حسن بود، جوان دلیر، بالای کرسی با آواز بلند داد زد: “زنده باد ایران”، “زنده باد مشروطه”   . که ناخودآگاه آدمی را به یاد حسنک وزیر می اندازد در سوگ نامه ی  حسنک در تاریخ بیهقی.

واقعیت اما تلخ تر و فراتر از این رخداد بود. تجاوز و جنایات روس‌ها در آن برهه ی تاریخی تنها به شهر تبریز خلاصه نشد و در دو شهر دیگر رشت و انزلی نیز لشکر کشیدند و دست به کشتار و غارت زدند.
نوروز سال ۱۲۹۱ یکی از سخت ترین عیدهای ایرانیان در طول تاریخ بود و هر روز خبرهای سیاه و تلخی از حمله ی قشون روس در سراسر کشور منتشر می شد. حکومت روسیه که ماهیت الحادی و ضد خدایی آن زبانزد است، در مشهد انسانیت را نیز زیر پا گذاشتند و به مرد و زن و کودکانی که به حرم مطهر امام رضا (ع)، پناه برده بودند حمله کردند و پس از کشتار و تخریب وحشیانه، به سرقت و تاراج اموال و آثار هنری پرداختند.
یکی از آرمان های ابدی تمامی دولت های حاکم بر روسیه، در اختیار داشتن آبهای آزاد و دسترسی به اقیانوس هند از طریق خلیج فارس بود. اشغال ایران مقدمه ای بود برای کسب این سودا. علاقه ی خاص حکام روس به تبدیل دریاچه ی خزر به دریاچه ای کاملن روسی از دیرباز همواره برای ایران چالش آفرین بود. در این زمینه پس از انقراض سلسله صفویه و در ادوار مختلف تلاش های فراوانی را انجام دادند، و همچنین به دلیل بی کفایتی قاجارها، عهدنامه های ننگین ترکمنچای و گلستان با روس‌ها امضاء شد و بخش های زیادی از مناطق کشورمان به روس‌ها پیوست.
پس از آغاز جنگ جهانی دوم در ۹ شهریور ۱۳۱۸ با توجه به اعلام بی طرفی ایران، نیروهای نظامی شوروی به بهانه ی حضور کارشناسان نظامی آلمانی در ایران از شمال و شرق از زمین و هوا به کشورمان حمله کردند و شهرهای مختلف را اشغال کردند و کشورمان از این حملات متحمل خسارات زیادی شد و رضاشاه موسس سلسله پهلوی به دلیل اشغال ایران توسط انگلیس و روسیه مجبور به استعفاء شد.
پس از اتمام جنگ جهانی دوم و طبق توافقات صورت گرفته، نیروهای نظامی ارتش سرخ شوروی باید خاک کشورمان را ترک می کردند، اما برخلاف توافق نامه و با بدعهدی در ایران ماندند و با تشکیل دو حکومت خودمختار جمهوری مهاباد در کردستان و فرقه دموکرات در آذربایجان به دنبال تجزیه در کشورمان بودند.
نفوذ شدید در ارتش و دیگر مناسبات اجتماعی سیاسی ایران و تشکیل حزب توده، بعنوان یکی از اهرم های دائمی تهدید علیه منافع و امنیت ملی ایران امری ثابت شده و بدون چانه زنی است.
از دیگر اقدامات روس‌ها بر علیه جنبش های آزادی خواهانه ایرانیان می توان از به توپ بستن مجلس شورای ملی به فرماندهی کلنل ولادیمیر لیاخوف روسی نام برد که منجر به شکست مشروطه خواهان و دستگیری بسیاری از آن ها شد و همچنین عدم تحویل ذخایر طلای ایران در زمان نخست وزیری دکتر محمد مصدق نیز از خیانت های روس ها بود که در جهت تضعیف دولت قانونی دکتر مصدق انجام دادند و پس از کودتای ننگین ۲۸ مرداد بخشی از ذخایر طلا را تقدیم دولت برگرفته از کودتا کردند.
روس ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در زمان جنگ تحمیلی نیز با ارسال سلاح های خود به دشمن متجاوز بعثی آشکارا خود را مقابل ایرانیان قرار دادند و نَقل است مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی(ره) در یکی از دیدارهای خود با سفیر شوروی به صراحت به او می گوید: «موشک های شماست که به سر مردم ما می ریزد».
بحث حقوقی دریاچه خزر و تقلیل دادن سهم ایران و تحویل ندادن موشک های اِس ۳۰۰ و امضاء قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت سازمان ملل بر علیه کشورمان را نیز می توان از دیگر بدعهدی های این دشمن دوست نما نامید که با توجه به جنایات و خیانت های فراوان روس‌ها بر علیه ایران و ایرانیان در طول تاریخ که بسیاری از آن ها در این یادداشت نمی گنجد، باز دولتمردان کشورمان دست دوستی به پوتین ها و اولیانوف ها و دمیتری مدودف ها دراز می کنند و از تاریخ که آئینه عبرت است، درس نمی گیریم.