مثلی هست به این مضمون که «جنگ جدی تر از آن است که به ژنرال ها واگذار شود». شاید بتوان با تسامح گفت اقتصاد نیز همین طور؛ تصمیم گیری درباره امور کلان اقتصادی ملی و بین المللی جدی تر از آن است که به اهل اقتصاد محول شود. این از کمی اقتصاددانان نیست، از […]

 

مثلی هست به این مضمون که «جنگ جدی تر از آن است که به ژنرال ها واگذار شود». شاید بتوان با تسامح گفت اقتصاد نیز همین طور؛ تصمیم گیری درباره امور کلان اقتصادی ملی و بین المللی جدی تر از آن است که به اهل اقتصاد محول شود. این از کمی اقتصاددانان نیست، از صلاحیتی است که اقتصاد دانشگاهی از آن برخوردار نیست. قیمت حامل های انرژی در ایران ارزان است؛ از بنزین، گاز و گازوئیل تا برق. این تشخیصی است هرچند ساده، اما نظیری است از نتایجی که اقتصادخوانده بنا بر طبیعت دانش خود به آن می رسد. روی کاغذ او می داند که قیمت -حال مفهوم قیمت هرچه می خواهد باشد- پایین است. او نتیجه می گیرد که مصرف بالای انرژی، بخشی در نتیجه قیمت پایین انرژی است و تا اینجا هنوز در حیطه مجموعه دانسته های اقتصادی قدم می زند، هرچند بدون آنکه اقرار کند، اندکی از علوم اجتماعی را هم به کمک گرفته است.

مرد اقتصادی می گوید به دقت سنجیده است که با توجه به درآمد سرانه ایران در مقایسه با دیگر کشورها و قیمت تمام شده انرژی در این سرزمین، قیمت انرژی باید بسیار بالاتر می بود و ما این را می پذیریم و همچنین می پذیریم که مصرف بالای انرژی در ایران به دلیل ارزان بودن قیمت است. با وجود این، یک جامعه شناس شاید تا این اندازه ساده به ماجرا نپردازد. شاید او در ساده ترین حالت، آن هم به استناد آمار، بگوید مردم تهران که کمتر یا بیشتر ایرانی نیستند و قیمت هم برای آنها تفاوتی نمی کند، متناسب با نرم جهان انرژی مصرف می کنند. در پاسخ اقتصاددان خواهد گفت به دلیل هزینه بالای زندگی، این اجبار به او تحمیل شده و مسئله همان هزینه است و لاغیر.نزاع بر سر اینکه اقتصاد فرهنگ می سازد یا برعکس، زمانی آن قدر در جهان بالا گرفت و در نبرد کمونیسم و دنیای آزاد آن قدر فجایع به بار آمد که خلق الله قید بحث را زدند و اکنون شبیه کمدی مثل مرغ و تخم مرغ با آن برخورد می کنند.این معترضه دو پاراگرافی برای نشان دادن آن به کار می آید که وقتی اقتصاد پای خود را اندکی، خیلی کم، حتی از مرز خود بیرون می گذارد -در حد این ادعا که جنس ارزان، پروای مصرف اسراف کارانه را از سر می اندازد- چه مشاجراتی را بالقوه به جامعه تحمیل می کند. حال اگر این قدم به بیرون از قلمروش بلندتر باشد و مدعی شود که تنها راه آنکه خلایق کم مصرف کنند، افزایش قیمت حامل های انرژی است، کار به کجا می کشد؟ بر فرض وجود سیاست مدارانی ایدئال، واکنش آنها که از نگرانی درباره حفظ کلیت زندگی جامعه و ملت خود ناشی است، قطعا به مهربانی و ساده گیری جامعه شناس نیست.

این روزها سخن گفتن از قیمت پایین انرژی در ایران، به مسابقه ملال آوری تبدیل شده است که بیشتر در مسیر لوث کردن ماجرا پیش می رود تا تذکر و تنبیه به ملت و دولت.

هر روز کسی بلند می شود و مانند مزایده آثار هنری، عددی بزرگ تر از مصرف بالای انرژی و قاچاق معکوس رو می کند و پنج ، شش ساعتی اسمش در تلگرام و اینستا می گردد تا نفر بعدی. اما جامعه شناس و سیاست مدار از دو جهت و با رده بندی متفاوت ممکن است بخواهند اقتصاد را به جای خود بازگردانند تا بروند و تشخیص بدهند قیمت در نسبت با شرایط مساوی در کشوری مانند ایران بالا ست و همه نیز خواهند گفت سلمنا، قبول.اما جامعه شناس می گوید مردم ایران تنبل و اسراف کار هستند و این گریبان گیری فرهنگ است نه اقتصاد. همه ایرانی ها، انرژی و بسیاری چیزهای دیگر را هدر می دهند و تنبل هستند، چون مغز اقتصادی جامعه هیچ راهی را جز افزایش قیمت بلد نیست؛ نه ایده تربیت مردم را در سر دارد تا آن را به دیگر بازوی جامعه، نظام تربیت، گوشزد کند و از بودجه آموزشی حمایت کند و نه به صرفه جویی تکنولوژیک می اندیشد.سیاست مدار ایدئال، مشکوک به این هیاهو می نگرد. او شاید به دیالوگ اقتصاددان و جامعه شناس با دقت گوش ندهد و تنها کلیات آن را در ذهن نگه دارد، اما می داند وظیفه او حفظ اجتماع همچون ملتی واحد است بدون آنکه دچار هیچ گونه کمبود شود یا اختلالی در سیر طبیعی آن به وجود بیاید.سیاست مدار ایدئال لزوما مدافع ارزان نگه داشتن انرژی نیست؛ در پی این است که اگر جامعه شناس قانع شد حداقل یکی از دلایل مصرف بالای انرژی در کشور قیمت است، چطور باید آن را افزایش داد که نه سیخ بسوزد و نه کباب.او می داند تا هنگامی که مردم خویش را چونان اعضایی از پیکر ملت یا اگر به انترناسیونالیسم برمی خورد، پولیس یا شهر در معنای وسیع و به تبع آن دولت حاکم بر آن نبینند، هیچ قدمی، حتی به صلاح خویش برنخواهد داشت -و این را جز تجربه، دانش مردم شناس به او آموخته است- و چه بسا سه هزار تومانی که در جیب اقتصاددان سبک است، در چشم او مانند آواری از مصیبت بنشیند.جست وجوی یافتن راهی که به نفع ملتی یکپارچه است، وظیفه ای است که سیاست مدار ایدئال بر عهده دارد. چنین سیاست مداری هست؟

  • نویسنده : محمد آزاد
  • منبع خبر : شرق