مدتی است ذهنم درگیر این موضوع است و به چرایی فقدان باران در خوزستان فکر می کنم. چرا هر ساله کاهش میزان بارندگی در خوزستان سیر شتابان تری دارد و به طور ویژه ، حجم بارندگی سال به سال کاسته می شود؟! چند روز پیش خیلی اتفاقی در یک مقاله ی منتشر شده در یک ژورنال انگلیسی مطلبی خواندم که خوزستان! را مثالی زنده در نابودی اکوسیستم برشمرده و گفته یکی از مهم ترین دلایل کاهش بارندگی در این استان مهم کشور، وجود صنایع فراوان و حجم بالای آلاینده های زیست محیطی توسط این شرکت هاست. هر چند در مقام مقایسه، می شود این کاهش را به نقاط دیگر کشور هم تعمیم داد. یا وجود آلودگی حیرت آور هوا را بعنوان مثال در استان مازندران یا گیلان یا خراسان و زنجان را هم پدیده هایی نوظهور و بدیع برشمرد. چرا که اگر روزگاری نچندان دور پدیده های ریزگرد یا فلرها که مهمان دائمی خوزستان بودند و هستند و اگر اینها متهم شماره یک آلودگی هستند، پس چرا در زنجان یا گیلان که از فلرهای نفتی و یا ریزگرد خبری نیست، آلودگی ها دارد شهروندان این مناطق را بیمار و رنجور می کند؟!
بنابراین با وجود اذعان به تاثیرات مخرب ریزگردها، فلرهای نفتی، آتش زدن کاه و کلش مزارع نیشکری، آلودگی های پتروشیمی ها و شرکت های فولادی و شرکت کربن بلک ووو، نگارنده معتقد است آن چیزی که به طور فراگیر تمام کشور ما را تحت الشعاع قرار داده، و تمام هموطنان ما را در سراسر کشور دچار بیماری و رنج ناشی از در معرض الاینده های زیست محیطی قرار داده، صنعت خودروسازی ناقص و غیراستاندارد و سوخت ناقص و غیراستاندارد تولید شده در وطن است ولاغیر! چرا که اگر امروزه تهران و ساری و رشت و اهواز و بوشهر و کرمانشاه و زنجان و همدان و غیره و غیره را تعطیل می کند، وجود آلودگی های ناشی از تردد خودروها و سوخت غیراستانداردی است که خودروها مصرف می کنند.
با این همه، موقعیت خوزستان در بین دیگر استان ها از بسیاری جهات متفاوت است.
خوزستان بعنوان یکی از استان‌های جنوبی ایران همواره با مشکل کمبود باران مواجه بود و هست. دلایل متعددی برای این پدیده وجود دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌شود:
موقعیت جغرافیایی: خوزستان در جنوب غربی ایران واقع شده است و به دلیل نزدیکی به خلیج فارس و دریای عمان، تحت تأثیر جریان‌های هوایی گرم و مرطوب از این مناطق قرار دارد. این جریان‌های هوایی باعث می‌شوند که هوای گرم و مرطوب از خلیج فارس و دریای عمان به سمت خوزستان جریان یابد و در نتیجه، رطوبت در این منطقه کاهش یابد.
تأثیر پدیده‌های جهانی: خوزستان تحت تأثیر پدیده‌های جهانی مانند ال نینو و لا نینا قرار دارد. این پدیده‌ها بر الگوی جریان هوا و رطوبت در اتمسفر تأثیر می‌گذارند و می‌توانند باعث کاهش بارندگی در خوزستان شوند.
تأثیر دما: خوزستان یکی از گرم‌ترین استان‌های ایران است و دمای آن در تابستان به بالای ۵۰و گاه به ۵۵ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. این دما باعث می‌شود که رطوبت در هوا کاهش یابد و در نتیجه، بارندگی کاهش یابد.
تأثیر پدیده‌های محلی: خوزستان تحت تأثیر پدیده‌های محلی مانند بادهای محلی و ریزگرد‌ها قرار دارد. این پدیده‌ها می‌توانند بر الگوی جریان هوا و رطوبت در منطقه تأثیر بگذارند و باعث کاهش بارندگی شوند.
تأثیر فعالیت‌های انسانی: فعالیت‌های انسانی مانند توسعه صنعتی و وجود شرکت ها و صنایع بسیار، کشاورزی سنتی و کشاورزی در حال توسعه و شهرسازی و توسعه ی نامتوازن شهرها می‌توانند بر محیط زیست و الگوی آب و هوا در خوزستان تأثیر بگذارند. برای مثال، توسعه صنعتی می‌تواند باعث افزایش آلودگی هوا شود که در نتیجه می‌تواند بر بارندگی تأثیر بگذارد.
تأثیر تغییرات اقلیمی: تغییرات اقلیمی یکی از دلایل مهم کمبود باران در خوزستان است. تغییرات اقلیمی باعث می‌شوند که الگوی آب و هوا در منطقه تغییر کند و در نتیجه، بارندگی کاهش یابد.
تأثیر کمبود پوشش گیاهی: کمبود پوشش گیاهی در خوزستان یکی از دلایل کمبود باران است. پوشش گیاهی می‌تواند به عنوان یک عامل مهم در جذب و ذخیره رطوبت در خاک عمل کند و در نتیجه، بارندگی را افزایش دهد. کاهش جنگل های زاگرس و آتش سوزی های چندین باره در این ناحیه ی جنگلی و بی مبالاتی و بی دقتی در نگهداری فضای سبز شهرها و سرقت درخت ها و درختچه ها نیز به این پدیده ی ناخجسته دامن زده است.
تأثیر ریزگرد‌ها: ریزگرد‌ها مهمان دائمی خوزستان و یکی از دلایل مهم کمبود باران در خوزستان است. ریزگرد‌ها می‌توانند بر الگوی جریان هوا و رطوبت در منطقه تأثیر بگذارند و باعث کاهش بارندگی شوند.
نکته ی حائز اهمیت تر این است که وجود گازهای نامرئی در هوا و آلایندگی‌های صنعتی به چندین طریق بر بارندگی تأثیر مخرب و منفی می گذارد و باعث کاهش یا جلوگیری از بارش باران می شود.
در زیر به برخی از مکانیسم‌های این پدیده اشاره می‌شود:
تأثیر بر هسته‌های متراکم‌ساز: گازهای نامرئی و آلاینده‌های صنعتی می‌توانند به عنوان هسته‌های متراکم‌ساز در ابرها عمل کنند. هسته‌های متراکم‌ساز ذرات ریزی هستند که در ابرها وجود دارند و به عنوان مرکز تجمع برای قطرات آب عمل می‌کنند. اگر گازهای نامرئی و آلاینده‌های صنعتی به عنوان هسته‌های متراکم‌ساز عمل کنند، می‌توانند باعث شوند که قطرات آب در ابرها کوچکتر شوند و در نتیجه بارندگی کاهش یابد.
تغییر در ساختار ابرها: گازهای نامرئی و آلاینده‌های صنعتی می‌توانند بر ساختار ابرها تأثیر بگذارند. برای مثال، برخی از آلاینده‌ها می‌توانند باعث شوند که ابرها ضخیم‌تر و متراکم‌تر شوند، اما در عین حال باعث کاهش بارندگی شوند.
تأثیر بر فرایند متراکم‌سازی: گازهای نامرئی و آلاینده‌های صنعتی می‌توانند بر فرایند متراکم‌سازی در ابرها تأثیر بگذارند. متراکم‌سازی فرایندی است که در آن قطرات آب در ابرها به هم می‌پیوندند و قطرات بزرگ‌تری را تشکیل می‌دهند. اگر گازهای نامرئی و آلاینده‌های صنعتی بر این فرایند تأثیر بگذارند، می‌توانند باعث کاهش بارندگی شوند.
تغییر در الگوی جریان هوا: گازهای نامرئی و آلاینده‌های صنعتی می‌توانند بر الگوی جریان هوا در اتمسفر تأثیر بگذارند. این تغییر می‌تواند باعث شود که هوای مرطوب به مناطق خاصی برسد یا از آن مناطق دور شود، که در نتیجه می‌تواند بر بارندگی تأثیر بگذارد.
تأثیر بر فرایند تبخیر: گازهای نامرئی و آلاینده‌های صنعتی می‌توانند بر فرایند تبخیر از سطح زمین و اقیانوس‌ها تأثیر بگذارند. اگر تبخیر کاهش یابد، می‌تواند باعث کاهش رطوبت در اتمسفر شود، که در نتیجه می‌تواند بر بارندگی تأثیر بگذارد.