پیش درآمد:
واحدهای صنعتی به دلیل تولید و تخلیه پساب های ناشی از فعالیت های خود به آب های سطحی از اساسی ترین آلاینده های زیست محیطی محسوب می شوند. صنایع نیشکر از قدیمی ترین صنایع تبدیلی کشاورزی در کشور محسوب می شود که حدود یک قرن بیشینه تاریخی دارد.سال های ۱۳۷۸ الی ۱۳۸۳ پنج کارخانه فرآوری و استحصال شکر از نیشکر در استان خوزستان راه اندازی شد که صنعت نیشکر با سابقه دو دهه فعالیت در خوزستان با مخالفت های شدید دانشگاهیان، پژوهشگران و نمایندگان مردم خوزستان در مجلس شورای اسلامی و… با شور نمودن قابل توجه رودخانه کارون و ایجاد تالاب پسابی نیشکری بی صدا در حال تخریبمحیط زیست استان خوزستان است. کاهش کیفیت و کمبود آب، آلوده بودن هوا، باران خاکستری و بوی تعفن نیشکر از نمونه‌های بارز ارمغان فعالیت‌های صنعت نیشکر در خوزستان است. بسیاری از مناطق و شهرهای نزدیک به واحدهای «کشت و صنعت‌ نیشکر» همواره بر اثر آتش زدن نیشکرها به زیر خاکستر می‌روند.
فاضلی:صنعت نیشکر محیط زیست خوزستان را نابود می‌کند
سید حسین فاضلی فعال محیط زیست گفت: با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص مساله محیط زیست که یک مساله کشوری و ملی است و حفاظت از محیط زیست مساله این دولت یا آن دولت، این شخص یا آن شخص نیست تاکید کرد: اگر نگاهی به آمارهای تلخ محیط زیست خوزستان داشته باشیم متوجه ضعف های اجرایی، نداشتن برنامه ریزی مستمر همراه با آینده نگری و شکست سازمان حفاظت محیط زیست در برابر صنعت نیشکر خواهیم شد.
فاضلی ادامه داد: چالش‌های شرکت نیشکر به قدری گریبانگیر مردم خوزستان شده که وضعیت را به طرف بی اعتمادی روانی برای زندگی در این استان سوق داده و اینجاست که جای خالی لزوم توجه دولتمردان به صورت مبرم به وضعیت محیط زیست و کیفیت زندگی مردم خوزستان بیش از پیش احساس می‌شود.
وی با اشاره به اینکه شرکت نیشکر به دنبال مانور دادن بروی چالش‌های زیست محیطی دیگر شرکت‌های مخرب محیط زیست است و هم اکنون وقت خود را صرف بررسی چالش‌های زیست محیطی سد گتوند کرده افزود: این صنعت به عنوان مخرب محیط زیست استان خوزستان به جای بررسی اتهامات و ابعاد چالش‌های زیست محیطی دیگرشرکت‌های مخرب، به دنبال پذیرفتن اشتباه خود و راهکاری برای حل چالش‌های زیست محیطی صنعت خود باشد.
این فعال محیط زیست با بیان اینکه صنعت نیشکر خود را صنعت سبز تولید کننده اکسیژن از نیشکر و رفع بیکاری و اشتغالزایی معرفی می‌کند افزود: نتیجه فعالیت‌های این صنعت و تخریبات وارده به محیط زیست از جمله شوری آبهای سطحی، و بوی تعفن اهواز و شهرهای اطراف با آنچه معرفی کرده‌اند تناقض دارد، وقتی این همه زمین با سرمایه ملی و انسانی وجود دارد و امکان راه اندازی صنایع با حداقل تخریبات وارده به محیط زیست وجود دارد.چرا این صنعت که با این روند در سال‌های آتی همچون گتوند فاجعه بار خواهد بود؟.
فاضلی تاکید کرد: این صنعت با وجود تخریب و آسیب‌های وارده به محیط زیست و مردم، آیا واقعا از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می‌باشد؟،این صنعت زهاب‌ها و شوری ناشی از فعالیت خود را در کجا تخلیه می‌کند؟، که پاسخ این سوالات تاکنون از سوی این صنعت بی جواب مانده است.
کیانی: کاشت نیشکردر خوزستان اشتباه محض بود
هژیر کیانی فعال محیط زیست می‌گوید: توسعه کشت نیشکر در خوزستان به باور کارشناسان و با استناد به نظرات و یافته‌های پژوهشگران در این سطح گسترده اشتباه بوده است. یکی به دلیل شوری خاک‌هایی که طرح‌های جدید و تکمیلی کشت نیشکر در آن صورت گرفت و می‌دانیم گیاه نیشکر نسبت به شوری حساس است و دیگر اینکه نیاز آبی بالای این گیاه و شرایط خاک‌هایی که در آن کشت نیشکر انجام شد بر این نیاز آبی افزود چراکه باید با رهاسازی آب و زهکشی شوری خاک را کاهش می‌دادند.
آب برگشتی از اراضی نیشکر سم مهلکی برای حیات خوزستان شد
پروفسور حسین صدقی در سمیناری گفته بود که تأمین آب مورد نیاز طرح کشت نیشکر بر اساس ۵٠ درصد آب برگشتی از آبیاری سطوح زیر کشت به رودخانه صورت می گیرد که در عمل تبدیل به سم مهلکی برای حیات مردم خوزستان شده و تا کنون خسارات جانی و مالی آن در دشت خوزستان غیرقابل برآورد بوده است.این بلای خانمان‌سوز تا زمانی که صدها هکتار اراضی در انحصار کشت این تک محصول باقی بماند، ادامه خواهد یافت و لطمات جبران‌ناپذیر خود را بر جان و مال مردم این استان وارد خواهد کرد. از تبعات دردآور دیگر این طرح آماده‌سازی ده‌ها هزار هکتار اراضی شور کلاس‌های ۴ و ۵ استان از طریق آبشویی برای کشت نیشکر بود. میلیاردها مترمکعب آب شیرین رودخانه‌ها روی اراضی شور و قلیایی سرازیر شد و نمک استخراج شده توسط این عملیات وارد رودخانه و از آن‌جا به هورالعظیم و اروندرود منتقل شد که مورد اعتراض و شکایت حکومت عراق قرار گرفت.
با طرح شکایت و رأی داوری بین‌المللی به توقف آلودگی مناطق مورد ادعای عراق دست‌اندرکاران طرح نیشکر در یک اقدام غیرمسئولانه زه‌آب‌های ناشی از نمک کشی از خاک‌های شور یا به عبارتی نمک محلول آلوده را به تالاب شادگان در حساس‌ترین ناحیه استان خوزستان هدایت کردند.انجام چنین اقدامی که نمی‌دانم چه اسمی می‌توان بر آن نهاد، تیر خلاص را بر مغز جلگه حاصلخیز خوزستان خالی کرد؛ تالاب شادگان رفته رفته به معدن نمک تبدیل شد که مسئولیت نمک‌پاشی بر جسم زخمی استان را به عهده گرفت.
مدتهاست که مردم خوزستان با تبعات و پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی ناشی از طرح توسعه نیشکر دست به گریبان هستند. در مقابل، بررسی عملکرد سازمان حفاظت محیط‌ زیست در جلوگیری و حل چالش‌های زیست‌محیطی استان خوزستان نشان‌دهنده عملکردی غیرقابل قبول از نظر قانون‌گذاران بوده است. حتی فراتر از آن، تجارب گذشته نشان داده که سازمان حفاظت محیط‌زیست زمینه نابودی محیط ‌زیست را فراهم کرده و این نابودی به شیوه‌های مختلف در حال عملی شدن است. البته هیچ​وقت نباید فراموش کرد که سازمان حفاظت محیط زیست به تنهایی نمی​تواند اقدامات لازم را در برابر شرکت نیشکر انجام دهد و نیاز به اراده‌ای فراتر دارد!
حال این سوال پیش می​آید که چرا باوجود این​که نیشکر همچنان صنعت آلاینده محیط زیست خوزستان است، تحت برخورد قانونی جدی از طرف مراجع ذیصلاح قرار نمی​گیرد و هیچ اقدام اساسی در زمینه برخورد قانونی با باران خاکستر نیشکر انجام نمی​گیرد؟ چرا معضل بوی تعفن نیشکر هیچ وقت حل نمی‌شود؟ و سوالات دیگری که همچنان به عنوان ابهامات در ذهن مردم شکل گرفته است.
براستی نیشکر برای خوزستان دواست یا بلا؟