فرو ریختن برج دوم ساختمان متروپل در آبادان در ظهر دوم خرداد ۱۴۰۱ توجه عمومی را در یک هفته اخیر برانگیخته است. سه شنبه ۳ خرداد وزیر کشور و معاون اقتصادی رییس جمهور برای بررسی حادثه ساختمان متروپل وارد آبادان شدند. همچنین استاندار خوزستان و مدیرعامل سازمان همیاری شهرداری کشور، به همراه وزیر کشور برای […]

فرو ریختن برج دوم ساختمان متروپل در آبادان در ظهر دوم خرداد ۱۴۰۱ توجه عمومی را در یک هفته اخیر برانگیخته است. سه شنبه ۳ خرداد وزیر کشور و معاون اقتصادی رییس جمهور برای بررسی حادثه ساختمان متروپل وارد آبادان شدند. همچنین استاندار خوزستان و مدیرعامل سازمان همیاری شهرداری کشور، به همراه وزیر کشور برای مدیریت بحران و به عنوان نماینده دولت در آبادان مستقر شدند. جلسه مرکز فرماندهی عملیات پاسخ به بحران و بررسی حادثه ساختمان متروپل آبادان روز پنجشنبه پنجم خرداد به ریاست وزیر کشور و با حضور رییس و اعضای کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، نماینده ولی فقیه در استان خوزستان، استاندار و مسوولان محلی برگزار شد. رییس سازمان آتش نشانی شهرداری تهران از سوی وزیر کشور به عنوان فرمانده میدان تعیین شد. بیرون آوردن اجساد همراه با ازدحام و احساسات جمعیت، موجب شد که آواربرداری و امدادرسانی با مشکلات فراوانی روبه رو شود. رییس سازمان مدیریت بحران کشور هم گفت: «دلیل این حادثه، دور زدن قانون و تخلف آشکار و جدی در ساخت آن بوده است. مهندسان ناظر و شهرداری در زمان ساخت و فرآیند اجرای این مجتمع، به قانون و مقررات توجه نداشته اند که امروز شاهد این فاجعه تلخ هستیم.» ضمنا اظهارات مبهمی از قول رییس سازمان مدیریت بحران کشور منتشر شد به این مضمون که «خرمشهر و آبادان به دلیل قرار گرفتن روی یک گسل رانشی، نباید بیش از ۸ طبقه مجوز ساخت داشته باشند.» البته مشخص نیست منظور رییس سازمان کدام گسل رانشی است؟  استاندار خوزستان گفت: «جلسه به منظور تسریع در روند انجام عملیات برگزار شد تا ضمن بررسی بیشتر، هرچه سریع تر کار آواربرداری به اتمام برسد. ستاد بحران حادثه ساختمان متروپل از ساعات اولیه تشکیل شد… آواربرداری از نقاطی که احتمال وجود افراد زیر آوار می رفت با تجهیزات کامل آغاز شد.

عدم رعایت استانداردها و مشکلات فنی عامل ریزش بود؛ پروانه این ساختمان ۶ طبقه بود اما در ۱۱ طبقه ساخته شد. همچنین ساختمان نیمه کاره و در همکف چندین مغازه فعال و افرادی در زمان حادثه در آن حضور داشتند… ۱۱ نفر متهم اعم از سه شهردار و ناظر کیفی و کسانی که در شهرداری در این موضوع تاثیرگذار بودند، بازداشت شده اند.» در این قبیل بحران ها مسائل پیچیده ای از قبیل دسترسی، ارتفاع ساختمان، تهویه، تخلیه ساکنان، تامین آب و سازماندهی نیروها به وجود می آید؛ شناخت کامل از ساختمان و نحوه فرماندهی و دستورالعمل عملیاتی استاندارد در مواجهه با حریق ساختمان های بلند از موارد کلیدی در دستیابی به پاسخگویی مناسب است. به طور سنتی مقابله با سوانح بر واکنش اضطراری -پاسخ بعد از وقوع معمولا سوانح آنی- متمرکز بوده است، اما در اواخر قرن بیستم به طور فزاینده ای تشخیص داده شد که سوانح و آسیب پذیری ناشی از آنها به عملکرد انسان ها و نحوه توسعه مربوطند. فقط با کاهش و مدیریت ریسک عمدتا پیشگیرانه و کم کردن معرضیت و آسیب پذیری می توانیم از تلفات جلوگیری کرده و آثار سوانح را کاهش دهیم. اصلی ترین فرصت برای کاهش ریسک در کاهش آسیب پذیری و کمتر قرار گرفتن در معرض آن است. کاهش این دو مولفه ریسک مستلزم شناسایی و کاهش محرک های اصلی ریسک است که به ویژه با عملکرد ضعیف توسعه اقتصادی و شهری، تخریب محیط زیست، فقر و نابرابری و تغییرات اقلیمی که شرایط ریسک را ایجاد و تشدید  می کند، مرتبط  است.

بناهای ۸ تا ۱۲ طبقه یا بلندتری به ویژه در ۱۶ سال گذشته در حال ساخت در پهنه گسل شمال تهران بوده است (در سوهانک، شهرک شهید محلاتی، کاشانک، گلابدره، محله امامزاده قاسم، باغ شاطر، دربند، ولنجک، کوی دانشجو، شمال فرحزاد، حصارک کن و کل ناحیه شمالی منطقه ۲۲) بسیاری روی شیب های ۳۰ تا بیش از ۷۰ درجه احداث می شوند! در این شیب ها حتی در شرایط بدون زمین لرزه هم احتمال خطر زمین لغزش و مشکلات دیگر در فصل زمستان در آنها بالاست. در یک زمین لرزه مهم این دامنه های تحت خطر می توانند مشکلات مضاعفی تجربه کنند. در ساخت ساختمان بلند مرتبه و برج روی گسل باید توجه کرد که در این نواحی هنگام یک زمین لرزه علاوه بر امکان گسیختگی مستقیم در سطح زمین، احتمال ایجاد تکان های بسیار شدید در اثر پالس های پریود بلند در اثر پدیده جهت پذیری هنگام رخداد زمین لرزه در نزدیکی گسل زمین لرزه، و پدیده «پله پرش» (فلینج) به ویژه روی صفحه گسیختگی وجود دارد. تجربیات قبلی در زمین لرزه هایی که در ایران (زلزله ۱۳۸۲ بم)، ترکیه (زلزله های ایزمیت و دوزجه در سال ۱۳۷۸)، ژاپن (زلزله ۱۳۷۳ کوبه)، امریکا (زلزله های ۱۳۶۸ لوماپریتا، ۱۳۷۱ لندرز و ۱۳۷۲ نورث ریج همگی در ایالت کالیفرنیا)، نیوزیلند (زمین لرزه های ۱۳۸۹ کرایست چرچ)، چین (زلزله ۱۳۷۸ ونچوان) و… رخ داده و جنبش در نزدیکی گسل در دستگاه های شتاب نگاری ثبت شده است، نشان از آن دارد که پالس های تغییر مکان و تکان های شدید هنگام رخداد زمین لرزه با پریودهای طبیعی حدود ۰٫۵ تا ۲ ثانیه در موارد متعددی ثبت و تجربه شده و این پریودهای طبیعی مطابق با پریودهای طبیعی نوسان در ساختمان های حدود ۵ تا ۲۰ طبقه است. بنابراین براساس دستاوردهای علم تاکنون که هر نوع احداث ساختمان بلند و توسعه شهر- به ویژه انبوه سازی و برج سازی- در چنین نواحی بدون شک به توسعه مناطق با ریسک بالا در شهری مانند تهران می افزاید. توجه کنیم که متروپل یک تک ساختمان بلند در آبادان بود، در تهران و بعضی شهر های لرزه خیز با مجموعه ای از این ساختمان ها مواجهیم.  منابع جدید و اضافی برای محافظت در برابر سوانح آینده مورد نیاز است. سرمایه اجتماعی در تمام مراحل مدیریت سوانح یعنی آمادگی، پیشگیری، پاسخ و بازسازی بسیار مهم است. نوع واکنش های شهروندان به ویژه در مورد سرنوشت مالک ساختمان که ابتدا اعلام شد دستگیر شده ولی بعد خبر فوت او اعلام شد، نشان می دهد که بی اعتمادی بزرگی نزد مخاطبان وجود دارد که متاسفانه از طریق نوع غیرحرفه ای اطلاع رسانی  رسمی  بحران  تشدید  هم  می شود.

  • نویسنده : دکتر مهدی زارع
  • منبع خبر : اعتماد