کارشناس مدیریت منابع آب با اشاره به تلاش ناکام ایران و عراق برای جلوگیری از ساخت سد ایلیسو گفت: به توافق بین المللی لازم الاجرا در منطقه به منظور بهره مندی عادلانه از آب نیاز داریم. هفته گذشته رئیس جمهور ترکیه سد بحث برانگیز «ایلیسو» را که روی رود دجله ساخته شده است، افتتاح کرد. این سد سنگی با سطح بتنی، نزدیک روستای ایلیسو و در امتداد مرز استان های «ماردین» و «شرناق» ترکیه است.

این سد یکی از ۲۲سد پروژه جنوب شرقی آناتولی و هدف آن تولید برق، کنترل سیل و ذخیره آب است. ساخت این سد در سال ۲۰۰۶ آغاز شد و ابتدا انتظار می رفت تا سال ۲۰۱۶ تکمیل شود. سد ایلیسو گنجایش ۴۳میلیارد مترمکعب آب را دارد و پس از سد آتاتورک، دومین سد بزرگ ترکیه محسوب می شود. گفته می شود با احداث این سد، حجم قابل توجهی از آب ورودی به دجله کم خواهد شد؛ در نتیجه باید منتظر پیامدهای منفی زیست محیطی آن در ایران و عراق باشیم. در این راستا، مدیر گروه مطالعات آب مرکز پژوهش های مجلس در گفت وگو با خبرگزاری مهر، با اشاره به اینکه این سد یکی از مجموعه پروژه های ترکیه موسوم به «گاپ» است، گفت: با اجرای کامل این طرح در کنار طرح های دیگر، از جمله سد بزرگ آتاتورک که می تواند کاملا حجم رود فرات را در اختیار گیرد، ترکیه عملا کنترل آب های بالادست منطقه ای را در اختیار می گیرد و می تواند با توجه به شرایط خشکسالی یا ترسالی از این اهرم برای اهداف سیاسی خود استفاده کند.

جمال محمدولی سامانی افزود: بر اساس پیش بینی ها حداقل ۵۰ درصد «آورد» رود دجله تحت کنترل این سد کاهش می یابد. در واقع هرچه در این سال ها عراق و ایران تلاش کردند به نتیجه نرسید و در حال حاضر افق تاریکی از این جهت وجود دارد.

مدیر گروه مطالعات آب مرکز پژوهش های مجلس در پاسخ به سوالی مبنی بر وضعیت فعلی رود دجله گفت: با توجه به اینکه در خود کردستان عراق هم سدهای متعددی روی دجله ساخته شده، در این سال ها حجم آب این رود کاهش جدی داشته است و با وجود سد جدید ترکیه قطعا پایتخت این کشور هم دچار مشکل می شود.

سامانی با اشاره به تبعات احتمالی ساخت این سد برای ایران، گفت: در گذشته هم که این سد وجود نداشت، خروجی بسیار کمی به هورالعظیم در ایران وارد می شد و عملا فقط ایران سهم ناچیز خود را به تالاب می ریخت و در این سال ها بخش های عمده ای از تالاب هورالعظیم در عراق خشک شده است. با احداث سد جدید ترکیه، احتمال خشکی بیشتر این تالاب و افزایش گرد و غبار و ریزگردها در استان های مرزی ما وجود دارد. این کارشناس ادامه داد: ازاین رو پیش بینی می کنم با توجه به حجم ۶ تا ۷میلیارد مترمکعبی آب های مرزی ایران، در آینده ای نزدیک فشار عراق به ایران برای استفاده از این آب ها افزایش پیدا کند.

وی افزود: ترکیه در حال ساختن سدی روی رود ارس است که می تواند کاملا این رود را تحت کنترل خویش درآورد و میان ما و ارمنستان مشکل جدی ایجاد کند. به طور کلی، طرح های آبی ترکیه با اهداف سیاسی در منطقه اجرا می شوند و باید هرچه سریع تر اقدامات متقابلی انجام شود.