در یک نگرش علمی، مهمترین شاخص انتخاب مدیر برای ادارهی یک شرکت، سازمان یا مجموعه، شاخص شایستگی و رویکرد شایسته سالاری است، نه بومی بودن.
در میان مولفههایی که باعث شایستهتر بودن یک فرد نسبت به فرد دیگر میشود به هیچ عنوان مبحثی تحت عنوان بومیبودن مدیر، در میان آثار اندیشمندان علم مدیریت و نظریهپردازان آن مشاهده نمیشود!
اصولن تعلقات قومی و بومی، در حوزهی علوم مدرن و در جوامع توسعهیافته، از کمترین وجاهت برخوردار است.
به نظر میرسد جریانی خزنده در راستای امیال و علائق سیاسی خاصی، آن چنان در پوستین ” برگزیدن مدیران بومی هر استان ” در کشور دمیده است که برخی از مدیران ارشد نیز در چنگال این تفکر خطرناک و نافی اتحاد و انسجام ملی، که برخلاف مراعات اصل شایستهسالاری و تخصصگرایی نیز هست، فروغلتیدهاند!
وقتی باورهای ملی و میهنی کمرنگ میشود و یادمان میرود که همهی افراد ساکن در یک کشور، از حقوقی یکسان بهرهورند؛ ناخواسته در ورطهی تعصبات قومی و ایلی و بخشینگری فرو میافتیم! گاه در برخی منابع به تجربه، شناخت و آگاهی و احاطهی مدیر نسبت به شرایط محیطی محل خدمت، به عنوان یک مزیت نسبی اشاره شده که آن هم از قضا معادل بومی بودن نیست. یعنی این پارامترها میتواند در یک مدیر غیربومی هم وجود داشته باشد.
اشتیاق، هیجان و تب استفاده از ترکیب مدیران بومی و غیر بومی در ماههای اخیر، پس از انتخاب ابراهیم رییسی بعنوان رییس جمهور، در سراسر کشور و خاصه، در خوزستان، به دلیل وجود معاون اول و معاون اقتصادی رییس جمهور یعنی محمد مخبر و محسن رضایی؛ با این تصور که این دو در معرفی و برگماردن مدیران خوزستان اعمال نظر و اعمال سلیقه و دخالت! خواهند کرد، بالا گرفته است و روزی نبوده که در رسانه ها و شبکه های اجتماعی مطلبی پیرامون این مساله منتشر نشود و در این بین بومی بودن مدیران و استفاده از مدیران بومی به عنوان یک مطالبه ی جدی در محافل مختلف استان شنیده می شود و با نگرانی و نقدهایی از سوی کارشناسان، پژوهندگان و کنشگران شهری و فعالین سیاسی، اجتماعی رو به رو بوده است.
درحقیقت اما، می بینیم که اصرار بر رویکرد انتصاب مدیران بومی در این استان موضوعیت چندانی نداشته و به نتیجه ی مطلوب نخواهد رسید وتجربهی تمام این سالهای سپری شده این را ثابت کرده است.
عده ای بدون در نظر داشتن تبعات این خواست نسنجیده، میگویند مدیر باید بومی باشد، زیرا هم با منطقه آشنایی دارد، هم دلش به حال استان، شهر و مردمش می سوزد و در آبادانی شهر و استان می کوشد، تا چهره ی محرومیت را از آن بزداید.
اما عده ای دیگر هم هستند که به ویژگی ها و توانمندی فردی نگاه می کنند، به استانی عاری از مرزبندی های بومی و غیر بومی و قومی و قبیله ای؛ با مدیرانی که با تخصص و اقتدار و نیز بدون در نظر داشتن تعلقات عاطفی و بومی و قومی، می توانند عدالت ورزی و شفافیت و اعتدال را در تمام حوزه های در اختیار حاکم کنند. و از قضا غیربومی بودن مدیر، می تواند دایره ی فساد و سواستفاده از قدرت را تنگ و یا حتا غیرممکن کند!

شایسته آن است که آنچه در انتخاب و گزینش مدیران ملاک اصلی باشد و از قضا در دستور العمل اجرایی ضوابط، انتخاب، انتصاب و تغییر مدیران نیز به آن اشاره شده، شایسته سالاری و داشتن شرایط احراز است و برای پست های مدیریت حرفه ای، افراد مورد نظر باید از مسیر ارتقای شغلی عبور کنند و در واقع سه معیار کلی وظایف، نقش ها و مهارت های مدیریتی متناسب با پست مورد تصدی در انتخاب افراد نقش مهمی دارد.

در مدیریت برخی تشکیلات و به طور مشخص، در حوزه های حقوقی و قضایی و انتظامی و امنیتی، تجربه ثابت کرده، هر چه مدیران غیربومی باشند و فاقد تعلق عشیره ای و طایفه ای، بهتر می توانند در امور ذیربط موفق تر باشند.

نگارنده معتقد است هر چه نسبت به برگزیدن و برگماردن مدیران ارشد غیربومی باید اهتمام ورزید؛ به همان میزان در رده های مدیران پایه و میانی باید از مدیران برتر و شایسته ی بومی استفاده کرد؛ که هم موضوع نظارت و شفافیت در سازمان محقق شود و هم از استعدادهای درخشان استانی؛ به کارگیری صورت پذیرد.

به جای توجه به محل صدور شناسنامه مدیران، توجه مان به مدیرانی متعهد، متخصص، صادق، فعال، کاردان و افرادی مقتدر و پاکدست باشد تا شاهد برآمدن موقعیت درخشان استان از ورطه ی توسعه نیافتگی و عقب ماندگی باشیم.

همان گونه که بر اساس اطلاعات موجود در جای جای میهن اسلامی به افراد توانمند خوزستانی بدون توجه به محل صدور شناسنامه مناصب مدیریتی داده شده تا در عرصه مدیریتی قرار گیرند، نباید از واژه ی بومی و غیربومی نردبانی بسازیم برای رسیدن به مقاصد محدود و ناسالم خودمان! امروز در برخی نقاط کشور افرادی توانمند از این استان در رده های بالای مدیریتی قرار دارند؛ باید منصفانه همه ی جوانب قضیه را نگاه کنیم. اگر به فکر توسعه ی استان خوزستان هستیم و مشکلات اساسی ما اشتغال جوانان و رونق اقتصادی، امنیت اجتماعی و ده ها مورد دیگر هست، باید واقعیت های موجود را در نظر بگیریم و دست از تجسس در ثبت احوال! و در پی کشف محل صدور شناسنامه مدیران نباشیم!
حتا اگر زمانی نمایندگان مجلس و یا استاندار و یا هر مسوول بومی دیگری، بر این موضوع انگشت گذاشت و روی مساله ی بومی بودن مدیران مانور داد، آگاهانه به آنها هشدار و انذار بدهیم!
اصل در مدیریت علمی و بهینه، تخصص و خدمتگزاری صادقانه است؛ نه تعلق به فلان جا نداشتن یا‌ داشتن…