اگر فرصت طلبانی همچون صدام بهره ای از خوی انسانی داشتند؛ شاید در زمینه سازی برای تجاوز به ایران، قدری درنگ می کردند و هرگز میلیون ها انسان مسلمان از دو کشور ایران و عراق قربانی دیکتاتوری و استبدادورزی صدامیان نمی شد.

جنگ آغاز شده بود و ارتش مجهز عراق با نیروهای ویژه اش نقشه تصرف کامل خرمشهر را در سر داشتند؛ کم کم برخی نیروهای دشمن با نفوذ به شهر، بخش هایی از بندر را به اشغال خود درآوردند. در این سوی نبرد رزمندگان دفاع شهری، با کمترین امکانات همچنان از خانه و کاشانه مردم پاسداری می کردند. در جنگ و گریز های شهری بچه های مقاومت خرمشهر ۲ نفر از متجاوزان را به اسارت می گیرند، عراقی های اسیر شده سخت به وحشت می افتند. یکی از بچه ها قصد خشونت دارد که بهنام محمدی نوجوان سیزده ساله او را از این کار منصرف می کند: «اینها اسیرند ما حق نداریم اذیتشان کنیم»

بهنام برای آنکه از وحشت آن دو بکاهد، می بوسدشان و دلسوزانه می پرسد: «شما چرا آمده اید اینجا؟»کلام دلسوزانه بهنام در برابر اسیران عراقی، از صفای باطن و عمل خالصانه او سرچشمه می گیرد. پرسش نوجوانی صادق از وجدان های خفته بشری که همچنان نظاره گر خوی تجاوزگری و آدم کشی تمامیت خواهان و زورمداران هستند.

اگر فرصت طلبانی همچون صدام بهره ای از خوی انسانی داشتند؛ شاید در زمینه سازی برای تجاوز به ایران، قدری درنگ می کردند و هرگز میلیون ها انسان مسلمان از دو کشور ایران و عراق قربانی دیکتاتوری و استبدادورزی صدامیان نمی شد. بزرگ ترین هزینه طولانی ترین جنگ دوران معاصر، قربانی شدن سرمایه های انسانی دو کشور و کمترین هزینه آن گسترش کینه و نفرت بین دو ملت و بحرانی نمودن منطقه بود؛ بررسی ریشه ها و زمینه های بروز جنگ عراق علیه ایران و پیامدهای ناشی از آن، درس های فراوان عبرت آموزی دارد که مطالعه و فهم درست آن چراغ فروزنده ای فرا راه ملت ها در ترویج فرهنگ گفتمان و پرهیز از جنگ و خونریزی است، چرا که در همه عرصه های تاریخی، همواره دیکتاتوران و تمامیت خواهان در پی فرصت طلبی بوده اند و بدون حضور مردمان آگاه بار دیگر فرعونیت خود را باز می یابند.در واقع چشم انداز همه جنگ ها مملو از تلخی ها، زشتی ها، ویرانی ها و نفرت پراکنی هاست؛ اما برای مردم تمدن ساز ایران دفاع در برابر دشمنان تجاوزگر سرشار از مقاومت، دلیری، حماسه و تجربه هست که با نقش آفرینی مردم در جنگ تحمیلی، آینده کشور را در برابر یورش دشمنان بیمه کرد.

روزی که صدام فرمان حرکت بزرگ ترین یگان زمینی خاورمیانه را به سوی مرزهای ایران صادر کرد، همچون همه دیکتاتورها اسیر توهم قدرت شده بود و هرگز نمی توانست واقع بینانه چگونگی امکان فتح سه روزه خوزستان را پیش بینی کند، چرا که در غیر این صورت و پس از تحمیل هشت سال جنگ و ویرانی بر مردمان عراق و ایران هرگز ناچار به پذیرش آتش بس نمی شد و موافقتنامه ای را که خود پاره کرده بود بار دیگر به دست نمی گرفت.

نزدیکی زمان وقوع هر دو پدیده انقلاب و جنگ بیانگر درهم تنیدگی تحولات ناشی از آنها و تاثیری است که بر بنیان های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشور دارند. همزمان با رهایی مردم ایران از بند استبداد شاهنشاهی و بروز بحران ها و تهدیدات امنیتی متنوع داخلی و خارجی که گریبانگیر کشور شده بود، صدام فرصت طلبانه از این شرایط پیچیده و ناموزون بهره گرفت و با چراغ سبز امریکا و شوروی و پشتوانه کمک های همه جانبه شیوخ حاشیه جنوبی خلیج فارس و کشورهایی مانند اردن و مصر جنگ را بر ایرانیان تحمیل کرد.

جنگ یکی از توطئه های گسترده دشمنان انقلاب اسلامی بود تا ایران را در دستیابی به اهدافش به شکست بکشاند و در دوره هشت ساله خود از فراز و فرودهایی برخوردار بود که در بسیاری موارد با بی تجربگی سیاستمداران و فرماندهان، آنچنان که می باید از فرصت های به دست آمده استفاده نشد. در این فرصت ها و موقعیت ها مسئولان کشور می توانستند با بکارگیری ظرفیت های میدان نبرد و صحنه دیپلماسی، توانمندی های خود را بر تدوین کارآمدی سیاست ها و راهبردها استوار سازند.

همچنین در جنگ تحمیلی نمی توان از حضور موثر و اداره کننده مردم در دفاع چشم پوشی کرد. پیش از نیروهای مسلح، این مردم مرزنشین بودند که در برابر تجاوز دشمن به دفاع برخاستند و پس از آن نیز پشتیبانی و همراهی سراسری مردم با نیروهای مسلح، اداره کننده جنگ بود. با وجود این پس از سپری شدن سی و سه سال از پایان جنگ برخی اسرار ناگفته و چرایی های ادامه جنگ، همچنان برای صاحبان اصلی دفاع نکته ای مگو مانده است. در حالی که هر پدیده اجتماعی و سیاسی در درون خود برخی نابسامانی ها و بی تدبیری ها را دارد و جنگ تحمیلی نیز از این وضعیت مستثنی نیست، اما در صورت بی توجهی و پاسخ ندادن به برخی ابهامات، نسل های بعدی نیز از جنگ و ادامه آن خواهند پرسید؛ آینده ای که در آن دوران، دست اندرکارانی از جنگ برای دفاع از عملکرد خود حضور نخواهند داشت اما تاریخ با اطلاعات و تحلیل های به جای مانده به قضاوت خواهد نشست.

  • نویسنده : امیرحسین کیهان پناه (پژوهشگر تاریخ جنگ)
  • منبع خبر : ایران