بیش از یک دهه است که اهوازی‌ها با شروع بارندگی‌های پاییزی دچار نفس تنگی می‌شوند. امسال هم به گزارش معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی اهواز، پای بیش از ۴۵۰ نفر به بیمارستا‌ن‌ها فقط در ۲۴ ساعت منتهی به دیروز در پی بارندگی‌های خوزستان باز شده است. این آمار که فقط از چند روز اخیر منتشر شده به تنهایی وخامت اوضاع آلایندگی هوا را برای خوزستانی تشریح می‌کند. با وجود اینکه حالا دیگر یازده سال است که ریه‌های ساکنین این استان میزبان حملات تنفسی بوده و تحقیقات کاشت گونه غیربومی گیاه کنوکارپوس در فضای شهری اهواز را عامل حساسیت‌زایی دانسته؛ هنوز مشکل برطرف نشده است. البته به گزارش ایرنا، برخی اساتید دانشگاه شهید چمران اهواز این گیاه را عامل تنگی نفس نمی‌دانند.

حملات و عارضه‌های تنفسی از ابتدای دهه ۹۰ تا کنون، با اولین بارش‌های پاییزی آغاز می‌شوند. مشکلی که سال ۹۵، دانشگاه علوم پزشکی اهواز آن را به گرده‌افشانی درختان غیربومی کنوکارپوس مرتبط دانست. سپس دو سال بعد مسئولان مدعی شدند با هرس این گیاهان آمار بیماران تنفسی کاهش چشمگیری داشته است. سال گذشته نیز رئیس کمیسیون محیط زیست و فضای سبز شورای اسلامی شهر اهواز با اشاره به پایان فصل گل‌دهی درخت کنوکارپوس گفت: «دست از قلع و قمع این درخت بردارید.» به این ترتیب تلویحا انگشت اتهام تنگی نفس را از این درختان برداشت. با این حال حرف‌های ضد و نقیض راجع به عامل اصلی تنگی نفس اهوازی‌ها زیاد است و کمبود انجام مطالعات دقیق و علمی از عوامل مبهم ماندن این وضعیت است.

درگیری چندین هزار نفر در یازده سال اخیر با عارضه تنفسی
سال ۹۰ با اولین باران پاییزی به استناد از آمار منتشر شده در رسانه‌ها، بین ۶ تا ۷ هزار نفر از مردم اهواز به دلیل مشکلات تنفسی راهی بیمارستان شدند. این تازه شروع ماجرایی بود که تا امروز نیز ادامه داشته است. در سال‌های ۹۲ تا ۹۴، نزدیک به ۵۶ هزار نفر با نخستین باران به اورژانس بیمارستان‌های خوزستان مراجعه کردند. از این تعداد ۲۶ هزار نفر فقط در سال ۹۴ با اختلال تنفسی درگیر شده بودند. در سال‌های ۹۶ و ۹۷، به ادعای مسئولان، روند هرس کردن وسیع درختان کنوکارپوس پیش از آغاز گل‌دهی و گرده‌افشانی ادامه پیدا کرد و آمار مراجعه‌کنندگان به شکل چشم‌گیری کاهش یافت. اما در سال ۹۸ شهرداری اهواز زیر بار هرس درختان نرفت که در تاریخ ۲۸ مهر آن سال، اولین باران پاییزی ۴۰۰ نفر را روانه بیمارستان کرد. به علاوه به دنبال بارندگی شدید در ۴ آبان‌ماه ۹۸، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اهواز از مراجعه ۶۰۰ نفر به اورژانس‌های بیمارستانی زیر نظر مجموعه علوم پزشکی اهواز خبر داد. این آمار در مجموع به ۱۲ هزار نفر رسید که چهار هزار و ۴۰۰ نفر آنها اهوازی بودند. امسال نیز فقط در چند روز اخیر، بیش از ۴۵۰ نفر راهی بیمارستان شده‌اند.
کنوکارپوس، مقصر نیست
با اینکه مدت‌های زیادی از اولین مورد عارضه تنفسی می‌گذرد اما همچنان علت اصلی این رویداد برای مسئولان در هاله‌ای از ابهام است. به علاوه اعضای جامعه‌ علمی استان نیز معتقدند با وجود انجام پژوهش‌هایی در این زمینه، نتیجه‌ای که با استناد علمی بتوان آن را به جامعه ارائه داد، اعلام نشده است. برخی پژوهشگران معتقدند کنوکارپوس نمی‌تواند تنها عامل ایجاد تنگی نفس در افراد هم‌زمان با بارش‌های فصل پاییز باشد و نباید به‌راحتی از تاثیر آلاینده‌های صنعتی استان بر محیط‌ زیست و سلامت افراد چشم‌پوشی کرد. همچنین گرده‌های گیاهان در هوای خشک منتشر می‌شود و در هوای مرطوب و زمان بارندگی که هوا تلطیف شده، قابلیت پراکندگی خود را از دست می‌دهند. به گزارش دانشکده‌ کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز -از مهم‌ترین مراکزی علمی در حوزه‌ کشاورزی استان- این گیاه بر عارضه‌ تنفسی بی‌تأثیر است. محمدرضا سیاه‌پوش از اعضای هیئت‌ علمی دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز با همراهی فاطمه ناصر نخعی دیگر عضو هیئت‌ علمی این دانشکده که فرصتی سه‌ ساله را برای انجام مرحله‌ نخست پژوهشی با عنوان «تهیه‌ اطلس ریخت‌شناسی دانه‌ گرده و زمان گل‌دهی گیاهان شهرستان اهواز به‌منظور شناسایی عوامل مؤثر بر مشکلات تنفسی» اختصاص داده‌اند، معتقد است هنوز نمی‌توان به‌ یقین گفت که آیا دانه‌ درخت کنوکارپوس می‌تواند عامل تشدید عارضه‌ تنفسی در اهواز باشد یا خیر.
نتایج درباره کنوکارپوس قطعی نیست
به گفته این استاد دانشکده‌ کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز اطلاعات مشخصی درباره‌ علت این اتفاق در دست نیست و تاکنون نیز گمانه‌زنی‌هایی در این ‌باره مطرح شده است؛ اما هیچ‌گاه نتایج قطعی به دنبال نداشته است. عضو هیئت‌ علمی دانشکده‌ کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به بررسی‌های مقدماتی و گمانه‌زنی‌های اولیه درباره‌ این رخداد اشاره کرده که این احتمال طرح می‌شد که عوامل بیولوژیکی می‌تواند در تشدید عارضه‌ تنفسی تاثیرگذار باشد؛ اما اثبات این مدعا به پژوهش و بررسی‌های بیشتری نیاز داشت. زیرا کنوکارپوس گیاهی غیربومی است که وارد استان شده است. او بررسی فرضیه‌ تأثیر علل بیولوژیکی در افزایش مراجعات بیماران با علائم تنفسی را علت انجام تحقیقی با عنوان «تهیه‌ اطلس ریخت‌شناسی دانه‌های گرده‌ گیاه کنوکارپوس» در دانشکده‌ کشاورزی عنوان کرد و در این‌ باره توضیح داد: «در سال ۱۳۹۷ به دلیل ضرورت بررسی تمامی جوانب این مسئله با توسعه‌ این طرح انجام پژوهشی با عنوان «تهیه‌ اطلس ریخت‌شناسی دانه‌ گرده و زمان گل‌دهی گیاهان شهرستان اهواز به‌منظور شناسایی عوامل مؤثر بر مشکلات تنفسی» در دستور کار قرار گرفت؛ با این فرضیه که دانه‌های گرده از عوامل بیولوژیکی هستند که ممکن است موجب آلرژی و آسم شود.»
کمبود بودجه تحقیقات را نیمه‌کاره گذاشت
اجرای مرحله‌ دوم این پژوهش، جمع‌آوری اطلاعات و شناسایی نوع دانه‌های گرده، تراکم آنها و انجام مطالعات بالینی که طرح پیشنهادی آن تحت عنوان «شناسایی و مدیریت عوامل ایجاد‌کننده مشکلات تنفسی و رینیت آلرژی شهروندان اهوازی بعد از اولین بارنگی‌های فصل پاییز» نیز تهیه شده و تکمیل آن می‌تواند به بسیاری از پرسش‌ها درباره‌ تأثیر گیاهان به‌ویژه گیاه کنوکارپوس و یا آلودگی‌های صنایع در بروز عارضه تنفسی پاسخ دهد. به گزارش ایرنا، این عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در این باره گفت: «مطالعات مرحله دوم شناسایی گرده‌های گیاهی موثر بر مشکلات تنفسی شهروندان اهوازی، به دلیل تامین نشدن اعتبار متوقف مانده و انجام نشده است.» در نهایت با وجود اینکه ظاهراً تنها پژوهش دانشگاه علوم پزشکی اهواز ادعای حساسیت‌زا بود این گیاه را مطرح کرده است، پژوهشگران دیگر نظرات متفاوتی دارند. سال گذشته دو ماهنامه پژوهشی «طب جنوب» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در این باره گفته بود حساسیت‌زا بودن دانه گرده این گیاه، شایعه است و بروز مسمومیت‌های تنفسی پاییزی در اهواز و سایر شهرهای خوزستان در منطقه به این گیاه ربطی ندارد. آنها معتقد بودند که تا کنون هیچ پژوهش علمی نتوانسته آلرژی‌زا بودن گرده این درخت و یا ایجاد حساسیت توسط کنوکارپوس را نشان دهد.