ستاد جهاد سازندگی قاعدتا بنا بر آن داشت تا با پشتیبانی نیروهای داوطلب، به عنوان یک تشکل مردم نهاد و برخاسته از آرمان های انقلاب عمل کند. اما این نهاد از همان آغاز با چند خطای راهبردی آغاز به کار کرد که با مرامنامه تشکیل آن همسو نبود. اختصاص درآمد یک روز نفت برای پشتیبانی مالی و تامین هزینه این ستاد، آن را از حمایت مردمی جدا و در زیرمجموعه تشکیلات دولتی قرار داد.

وزیر جهاد کشاورزی گفت: «این وزارتخانه به زودی لایحه ای برای احیای جهاد سازندگی در راستای توسعه پایدار روستایی و حمایت از تولید در این مناطق به دولت تقدیم می کند.» وی درگفت وگو با خبرنگاران افزود: «با توجه به دستور رییس جمهوری مبنی بر احیای جهاد سازندگی و مدیریت یکپارچه در روستاهای کشور به زودی در وزارت جهاد کشاورزی برنامه ریزی به منظور تحقق این مهم با مدیریت مناسب برای حمایت از تولید روستاها با تقدیم لایحه ای به دولت پیشنهاد و اجرایی شدن آن مورد توجه قرار می گیرد.» از دهه ۴۰ به تدریج گسترش شهرنشینی و گسل روزافزون بین شهر و روستا که در کشورمان شتاب گرفت و حتی به حوزه مدیریت کشاورزی تسری و آنها را نیز در شهر ها مستقر کرد. کاستن از چنین گسلی که هر روز بر عمق و امتداد آن افزوده می شد ازجمله مطالبات جنبش ضد استبدادی سال ۵۷ کشورمان به حساب می آمد. مطالباتی که از همان آغازین انقلاب، دستمایه نقدها و خرده گیری های بعضی جریانات و دیدگاه های سیاسی نیز شده بود. بنابرین قابل انتظار بود که مدیریت نوپای کشور، کاستن از این فاصله عمیق را در سرلوحه برنامه پیش روی خود قرار دهد. در چنین زمینه ای ستاد فراگیر جهاد سازندگی با هدف بهبود معیشت و افزایش رفاه زندگی جامعه روستاییان به فرمان بنیانگذار انقلاب اسلامی در بهار ۱۳۵۸ تاسیس شد. روستاییانی که در آن زمان ۷۵ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می دادند . ستاد جهاد سازندگی قاعدتا بنا بر آن داشت تا با پشتیبانی نیروهای داوطلب، به عنوان یک تشکل مردم نهاد و برخاسته از آرمان های انقلاب عمل کند. اما این نهاد از همان آغاز با چند خطای راهبردی آغاز به کار کرد که با مرامنامه تشکیل آن همسو نبود. اختصاص درآمد یک روز نفت برای پشتیبانی مالی و تامین هزینه این ستاد، آن را از حمایت مردمی جدا و در زیرمجموعه تشکیلات دولتی قرار داد.

از طرفی هم به تدریج نیروهای داوطلب جای خود را به انبوه جوانان جویای کار دادند. نیروهایی که به تدریج به کادر ثابت و حقوق بگیر این ستاد فراگیر تبدیل شدند. اما خطای راهبردی بزرگ تر آن بود که برنامه های حمایتی برای روستاییان به جای تلاش برای توسعه کشاورزی، حمایت های رفاهی و بهبود تسهیلات زندگی برای آنان را در دستور کار خود قرار داده و در حقیقت به جای افزایش مهارت در ماهیگیری ماهی دادند. روندی که الزاما به توسعه کشاورزی و افزایش تولید ناخالص در این بخش منتج نمی شد. دیری نپایید که رخداد جنگ هشت ساله هم موجب شد که بسیاری از نیروهای داوطلب در این ستاد در جبهه های جنگ در خطوط مقدم یا پشتیبانی های فنی آن حضور یافتند. سرانجام و به دلیل تغذیه از اعتبارات دولتی و با تصویب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۲، ستاد جهاد سازندگی در قالب یک وزارت ادامه کار داد. از آن پس وزارت جهاد سازندگی و با اعتبار یک نهاد انقلابی در تلاش ادغام وزارت کشاورزی به خود شد. تلاش هایی که در تقابل دو جناح سیاسی و با عدم تصویب مجلس عقیم ماند. وزارت های جهاد و کشاورزی در این سال ها و با وجود همپوشانی بسیاری از وظایف حاکمیتی در رقابتی نفسگیر برای دریافت بیشتر از بودجه عمومی قرار گرفتند. رقابتی که چه بسا بازنده آن تنها منافع ملی کشور به شمار می آمد. سرانجام این دو وزارت تقریبا موازی در سال ۱۳۷۹ در هم ادغام شدند، ادغامی که تنها نتیجه اش حذف یک وزیر بود.

با عنایت به حدیثی مفصل از مجملی که به آن اشاره شد اکنون برای بسیاری از صاحب نظران جای شگفتی است که با چه ضرورتی باز هم گام به نقطه صفر ۴۲ سال قبل می گذاریم؟ در این سال ها نسبت جمعیت روستایی به شهرنشین از ۷۵ به ۲۵ درصد کاهش یافته است. اگر در آن زمان روستاییان فاقد تسهیلاتی مانند حمام و… بودند اما اکنون در آنچه به جا مانده است آخرین فناوری های ارتباطی مورد بهره برداری قرار می گیرند. بسیاری از روستا های آن ایام در تقسیمات کشوری هم اکنون به شهر تبدیل شده و اساسا در شمال کشور مرز بین روستا و شهرها از بین رفته است. پرسش از وزیر جهاد کشاورزی و در این آغاز از مسوولیت شان و با وجود انبوه چالش های کلیدی در بخش کشاورزی این است که با چه توجیهی این آزموده را باز هم قرار است بیازمایید؟ اگر که مفهوم جهاد دلالت بر ارزش و خیزشی فراگیر و داوطلبانه است چرا چنین گستره ای را در قالب معاونتی از وزارت خود مسدود و محدود کرده و کارگزاران از خود گذشته را مجددا در دو اردوی جهادی و غیرجهادی از هم جدا می کنید؟

 

  • نویسنده : عبدالحسین طوطیایی
  • منبع خبر : شرق